سینماژورنال: هرچند در روزهای ابتدایی بعد از نمایش خصوصی “محمد(ص)” صرفا چند رسانه معدود بودند که جرأت کردند درباره مشکلات روایی فیلم نقد ارائه کنند اما رفته رفته منتقدان بیشتری به جرگه ناراضیان فیلم اضافه می شوند.
به گزارش سینماژورنال در تازه ترین مورد مهرزاد دانش منتقد پیشکسوت که فارغ التحصیل معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) است با نگارش مطلبی مفصل برای “کتاب هفته خبر” به پاره از ایرادات محتوایی فیلم اشاره کرده است.
کلیپهایی با تصاویر رویایی
دانش در بخشی از یادداشت خود درباره مشکل روایی فیلم می نویسد: فیلم بیش از آنکه در مسیر روایی دراماتیکی پیش رود، بیشتر شبیه به سلسله کلیپ‌های با تصاویر رویایی و زیبا، همچون پرواز قاصدک‌ها در کنار محمد (ص)، و یا خروش دریا در مقابل ابهت ایشان، و یا گشت و گذار در فضای سرسبز یثرب می‌ماند.
موسیقی بیشتر لحن کلیسایی دارد تا عربی
وی ادامه می دهد: تعدد این فضا‌ها که با آوای شدیداللحن موسیقی هم (آن هم موسیقی ای که بیش تر لحن کلیسایی و یا هندی دارد تا عربی) همراه است، اثر را از ساختار سینمایی دور کرده است و به میان قطعه‌هایی برای برانگیختن احساسات و عواطف مذهبی مخاطب نزدیک کرده است.
بعید است بتواند عواطف مخاطب غیرمسلمان را برانگیزد
به گزارش سینماژورنال مهرزاد دانش با اشاره به یکی دیگر از مشکلات فیلم که جهان شمول نبودن آن است می نویسد: فیلم بیش از حد متکی به عواطف متراکم بیننده مسلمانش است. هر مسلمان معتقدی نسبت به ساحت محترم حضرت رسول ارادتی ویژه دارد که به محض کمترین تلنگری می‌تواند برانگیخته شود و حسی انباشته از تأثرات مذهبی بیافریند. حسن یک فیلم با مایه‌های دینی آن است که یتواند با اتکا بر داشته‌های خود و نه بضاعت‌های پیشینی مخاطب، تأثیر و تأثر بیافریند. فیلم محمد (ص) متأسفانه چنین نیست و بعید است در مواجهه با بیننده‌ای غیرمسلمان، عواطفش را برانگیزد و حتی چه بسا در رویارویی با موقعیت‌های شعاری، فضایی دیگر ایجاد کند.
فیلم پر از نمایش معجزات است اما…
دانش پیرامون معجزات فراوانی که در فیلم مجیدی به کودکی پیامبر منتسب شده بیان می دارد: فیلم پر از نمایش معجزات و کرامات محمد خردسال و نوجوان است. این تراکم، دو چالش ایجاد می‌کند. نخست آنکه طبق داده‌های قرآنی و واقعیت‌های تاریخی، حضرت محمد (ص) زمینی‌ترین پیامبر یوده است (قل انما بشر مثلکم:ای پیامبر بگو من هم انسانی همچون شما هستم. کهف/۱۱۰) و معجزه اصلی‌اش قرآن کریم بوده است. ملموس بودن محمد (ص) یکی از دلپذیر‌ترین وجهه‌های نبوت ایشان است و برخلاف سایر انبیاء که آورنده عجیب و غریب‌ترین معجزات بوده‌اند، حضرت رسول مشی و رفتاری معمولی داشته‌اند و حتی‌گاه نیز که برخی از روی جهل یا چاپلوسی اتفاقاتی نادر مثل کسوف را به ایشان نسبت می‌دادند، از در انکار جدی برمی آمد و به مقابله با این جور ایده‌های جاهلی برمی خاست. روایت فیلم محمد (ص) درست رویه‌ای متضاد با این قاعده را متبادر می‌کند.
این همه نمایش معجزه سوال برانگیز است
این منتقد قدیمی می افزاید: این همه نمایش معجزه، می‌تواند سبب ساز سوالاتی شود که به فیلم بیشتر لطمه می‌زند تا امتیاز وارد آورد. مثلا فیلم با کلی آب و تاب نشان می‌دهد که محمد خردسال با دست نهادن بر بدن حلیمه او را ار بیماری‌ای مرگبار شفا می‌دهد. جای این سوال در ذهن مخاطب باقی می‌ماند که پس چرا با این همه کرامت، ایشان جان مادر خودشان را از بیماری نجات ندادند؟ اگر ایشان کودکان گرسنه لب دریا را با معجزه آوردن ماهی به ساحل سیر کردند، چرا مشابه همان معجزه را برای بیچارگان مکه به کار نبستند؟ چرا به جای تحمل سه ساله گرسنگی در شعب ابی طالب، با معجزه‌ای کار را تمام نکردند؟
عدم استحکام لازم در بافت منطقی اثر
دانش در ادامه مطلب می نویسد: فیلمی که بدون درنظر گرفتن صحت و سقم روایات متعدد و پراکنده و بدون لحاظ کردن فلسفه برخی کرامات، به نمایش پی در پی این جور موقعیت‌ها می‌پردازد تا جلوه‌های ویژه‌اش را به رخ بکشد، نمی‌تواند استحکام لازم در بافت منطقی و متقاعدکننده‌اش داشته باشد.
فیلم فاقد شخصیت است و همه تیپ اند
مهرزاد دانش یکی دیگر از ایرادات فیلم را نبود شخصیتهایی واقعی در آن دانسته و بیان می دارد: فیلم فاقد شخصیت است؛ همگی تیپ‌هایی معطوف به زمینه‌های آشنایی و اعتقادی قبلی مخاطب و فیلمساز هستند. عده‌ای خیلی خوبند و دائما لبخند می‌زنند و مهربانی می‌کنند و عده‌ای هم خیلی بدند و دائما اخم می‌کنند و نعره می‌کشند. این نوع قطب بندی شاید در فضاهای ایدئولوژیک متداول باشد، اما در بافت دراماتیک یک فیلم سینمایی، ناپخته است.
