سینماروزان: بیست و سومین مسابقه مطبوعاتی سالیانه انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران تئاتر، طبق روال دو سال گذشته، در مراسم کوچکی که عصر جمعه 21 دی 1403 در خانه هنرمندان ایران برگزار شد، با تقدیر از برگزیدگان به کار خود پایان داد.
هیأت داوران این دوره متشکل از: رامتین شهبازی، روح‌الله جعفری، ساسان پیروز و سیامک زمردی‌مطلق در بیانیه خود آوردند:
با درود بر تمامی خامه‌پردازانی که قلم‌شان چون چراغی فروزان، روشنگر مسیر هنر است، هیأت داوران بیست و سومین مسابقه مطبوعاتی سالیانه انجمن منتقدان، نویسندگان و پژوهشگران تئاتر بیانیه خود را با تأملی بر وضعیت ادبیات و نقد تئاتری ایران ارائه می‌کند. در روزگاری که صحنه‌های تئاتر به شدت از آثاری الهام‌بخش و تفکربرانگیز خالی شده‌اند و بیشتر شاهد آثار سطحی و گیشه‌پسندیم، قلم‌ها نیز گویی دچار خستگی و رکود شده‌اند. تئاتر، که روزگاری به‌عنوان یک هنر متعالی و تفکربرانگیز شناخته می‌شد، اکنون با فشارهای سیاسی و اجتماعی، به یک صنعت صرفاً سرگرم‌کننده و تجاری تبدیل شده است. این وضعیت نه‌تنها بر کیفیت نمایش‌ها تأثیر منفی گذاشته، که به سطح مطالب نوشته‌شده نیز آسیب رسانده است. بسیاری از نویسندگان و منتقدان دیگر همانند گذشته به مطالعه جدی و پژوهش نمی‌پردازند و به جای نگاه عمیق و انتقادی، بیشتر به توصیفات سطحی و بازنویسی کلیشه‌ها اکتفا می‌کنند. نشریات نیز که می‌توانستند محلی برای گفتمان تئاتری و نقد جدی باشند، به مطالبی سطحی و زینت‌المجلس تبدیل شده‌اند.
این مسابقه تلاشی است برای بازآفرینی انگیزه‌ها و یافتن درخشش‌هایی از نگاه و اندیشه، حتی در تاریک‌ترین زوایای ادبیات نمایشی. هیأت داوران در بررسی آثار ارسالی به نکاتی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده وضعیت کنونی ادبیات و نقد تئاتری در کشور است.
در بخش مقاله، آثار ارائه شده نشانگر تلاش برای واکاوی نظریه‌ها و مسائل بنیادی تئاتر بود. با این حال، بسیاری از مقالات فاقد انسجام و عمق لازم بودند و بیشتر به توصیفات سطحی یا تحلیل‌های پراکنده محدود شدند. ضعف در استفاده از منابع تخصصی و روش‌های تحلیلی نوین نیز از کاستی‌های مشهود این بخش بود. برای ارتقای این حوزه، نویسندگان باید با دقت و پشتکار بیشتری به پژوهش پرداخته و افق‌های تازه‌ای در مباحث نظری تئاتر بگشایند.
بخش یادداشت، که باید بستری برای بیان آزادانه و انتقادی دیدگاه‌ها باشد، در بسیاری از آثار به حاشیه‌نشینی دچار شده بود. بیشتر یادداشت‌ها، به دلیل سطحی‌نگری، تکرار مکررات و نبود نگاه تحلیلی، از ارائه دیدگاه‌های تأثیرگذار و مؤثر بازماندند. هیأت داوران بر این باور است که این بخش نیازمند بازنگری جدی در رویکردها و تقویت نگاه انتقادی است. یادداشت‌نویسان باید جسارت خروج از چارچوب‌های آشنا و پرداختن به مسائل کلیدی و مغفول‌مانده را داشته باشند.
در بخش نقد، آثار ارائه‌شده به‌رغم تلاش‌های نویسندگان، اغلب فاقد عمق تحلیلی و شفافیت ساختاری بودند. نقدهای این دوره بیشتر به توصیف ظاهری آثار یا ارزیابی‌های کلیشه‌ای محدود شده و در بسیاری از موارد، از استانداردهای نقد حرفهای فاصله گرفته‌اند. نقد، به‌عنوان ابزاری برای کشف حقیقت و تقویت بنیان‌های زیباشناختی و اجتماعی تئاتر، نیازمند بازاندیشی عمیق در رویکردهای خود است.
در بخش عکس، آثار ارسالی دارای کیفیت بصری خوبی بودند و به‌طور مؤثر در خدمت تئاتر قرار داشتند. این عکس‌ها نه تنها به ثبت لحظات برجسته و به یادماندنی از اجراها کمک کردند، که توانستند با زاویه‌دیدهای نو و خلاقانه، ابعاد متفاوت و پیچیده‌تری از صحنه‌ها را به نمایش بگذارند. ترکیب نور، رنگ و ترکیب‌بندی‌های مناسب در این عکس‌ها نشان‌دهنده توجه دقیق به جزئیات و درک عمیق از دنیای تئاتر بود.
با این حال، در بخش‌های گفت‌وگو، ترجمه و گزارش، آثار ارسالی به حد نصاب نرسید و نتوانستند مشارکت چشمگیری داشته باشند.
در نهایت، باید اشاره کرد که در برخی موارد نویسندگان قادر به تمیز بخش‌ها نبوده‌اند و آثار برخی از آنها در بخش‌های نامناسب ارسال شده است. برای مثال، یادداشت‌ها به اشتباه در بخش نقد یا مقاله قرار گرفته و نقدها در جایگاه یادداشت ارسال شده‌اند. این امر بر کیفیت و ساختار مسابقه تأثیر گذاشته و نیازمند دقت بیشتر شرکت‌کنندگان در خوانش فراخوان مسابقه طی سال‌های آینده است.
و اما، خاتمه این بیانیه دعوتی است به زایش دوباره اندیشه‌ها؛ همچون بذری که در دل خاک انتظار باران می‌کشد، قلم‌ها نیز در انتظار صحنه‌های پرشور و نگاه‌های تیزبین‌اند. هیأت داوران، با سپاس از تمامی شرکت‌کنندگان، امیدوار است این مسابقه، نسیمی باشد که جان‌های خسته را تازه کند و چراغی باشد که مسیر تاریک تئاتر و ادبیات نمایشی را روشن‌تر سازد. این‌جا، آغاز راهی است برای بازسازی گفتمان فرهنگی و هنری سرزمین‌مان.
بخش یادداشت:
نامزدها: «سیدحسین رسولی» از پایگاه خبری چارسوپرس، «عباس غفاری» از مجله شبکه آفتاب و «پژمان دادخواه» از روزنامه اعتماد
برگزیده: عباس غفاری
بخش نقد:
نامزدها: «پژمان دادخواه» از روزنامه اعتماد، «علیرضا نراقی» از سایت دراما نقد و «هومن نجفیان» از سایت کانون ملی منتقدان تئاتر ایران و مجله نمایش
برگزیده: هومن نجفیان
بخش مقاله:
نامزدها: «عسل عصری ملکی» از نشریه تخصصی پژوهشی کتاب تئاتر، «رضا کوچک‌زاده» از فصلنامه مطالعات ادبیات شیعی و «مسلم آئینی»
از نشریه اولین کنفرانس ملی مطالعات میان‌رشته‌ای در ادبیات و هنرهای کاربردی، موسیقی، نمایش و سینما
برگزیده: عسل عصری ملکی
بخش عکس:
نامزدها: «فاطمه مجیدی»، «نیلوفر جوانشیر» و «علی‌اصغر اظهاری خوشکار»
برگزیده: نیلوفر جوانشیر
