سینماروزان/مجتبی اردشیری: در دورانی که یک مستندساز به‌خاطر فشار مالی ناشی از پرداخت اقساط، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد، شفاف سازی سازمان سینمایی حکایت دارد از صرف بیش از ۲۳میلیارد بودجه فقط برای سه ارگان سینماشهر، موزه سینما و هنروتجربه و تاسف‌بار اینکه بخشی چشمگیر از همین مبلغ( یعنی حدود ده میلیارد) هم صرف هزینه‌های جاری و پشتیبانی یعنی دستمزد مدیر و پرسنل و… شده است.
به گزارش سینماروزان و به نقل از روزنامه فرهیختگان، سال ۹۹، برای تمامی اقشار جامعه سخت بود و برای اهالی سینما سختتر. مشاغل مختلفی که سروکارشان با دولت بود، توانستند با حقوقی ماهیانه، به رتقوفتق امور خود بپردازند. آن دسته از مشاغلی که سندیکایی محسوب شده و تحت نظارت اتحادیهای بودند، توانستند با حمایتهای کجدارومریز صنف خود، تاحدودی این روزگار سخت را پشتسر بگذارند. در این میان اما خانواده ۵ هزار نفره سینما، با وجود همین مقدار اندک اعضا، نتوانستند از یک کمک حداقلی بهرهمند شوند تا امسال، به یکی از سخت ترین سالیان زندگی خانواده سینمای ایران تبدیل شود.
در همین سال بود که پیشنهادهای مختلفی از سوی اعضا، به نهادهایی مانند فارابی، خانه سینما، وزارت ارشاد، سازمان سینمایی و… ارائه شد مبنیبر آنکه با تخصیص فلان بودجه خود، کمک ولو حداقلی به خانواده سینماگران اعطا شود اما متاسفانه تمامی این پیشنهادها به در بسته خورد تا در سال سخت سینمایی، نهتنها شاهد فقر مفرط هنرمندان باشیم بلکه تنی چند از آنها را نیز از دست بدهیم.
آخرین نمونهاش، «هوشنگ میرزایی»؛ سینماگر سرشناسی بود که بهدلیل فشارهای مفرط یک بانک دولتی برای پرداخت اقساط خود، مجبور به برگزاری کارگاههای آموزشی در ۷ شهر شد تا با دستمزد ۵ میلیونی این کلاسها بتواند بخشی از اقساط خود را بپردازد. در جریان همین کلاسهای حضوری، وی به کرونا مبتلا شد و متاسفانه سینمای ایران یکی از حاذقترین چهرههای مستندساز خود را که در آثارش به ستایش زندگی میپرداخت، از دست داد.
جالب اینجاست که سال ۹۹، اگرچه برای سینماگران و خانواده هنر، سال تنگدستی و فقر بود اما آمارها نشان میدهد که تخصیص بودجه به نهادهای سینمایی، چندان با انقباض مواجه نبوده است. سازمان سینمایی در ادامه سیاستی که عنوان «شفافیت» روی آن گذاشته، جداولی منتشر کرده از هزینهکرد ۱۱ ماهه موزه سینما، سینماشهر و هنروتجربه. بودجههایی که با توجه به تعطیلی نیمی از سال، اگرچه در مقایسه با سال گذشته دچار افت معناداری شده اما برای سال کرونازده امسال، فراتر از آنچه تصور میشود، تخمین زده میشوند. بودجهای که میشد بخشی از آن را به سینماگران و هنرمندان اختصاص داد تا این عزیزان که شمارشان چندان زیاد هم نیست، لااقل نزد خانوادههایشان اینچنین شرمنده نباشند. در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به گردش مالی ۱۱ ماهه این ۳ نهاد سینمایی.
موزه سینما: بیش از ۴٫۵ میلیاردتومان
موزه سینما، یکی از اماکنی است که در دولت «حسن روحانی» توانست دوباره روی پای خودش بایستد و بهعنوان یک سینما–موزه به فعالیت خود ادامه دهد. این سینما ۳ سالن دارد و بابت بازدید از موزه نیز باید بلیت تهیه شود. بنابراین بخشی از درآمدهای موزه سینما از محل فروش بلیتهای سینما و موزه تامین میشود.
فارغ از این میزان بودجه، سازمان سینمایی برای ۱۱ ماه نخست امسال موزه سینما، بیش از ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بودجه اختصاص داده است. رقمی که بیش از ۸۰درصد آن صرف حقوق و مزایای قانونی و بیمه نیروی انسانی آن شده است یعنی از ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، چیزی حدود ۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون تومان صرف ۱۱ ماه حقوق و بیمه پرسنل شده که رقم چشمگیر و قابلتاملی است.
مابقی هزینهها، ناچیز هستند مثلا ۱۷۳ میلیون تومان برای کمک به گسترش فعالیتهای فرهنگی و ارتقای کیفیت خدمات موزهای، ۹۶ میلیون تومان برای کمک به تکمیل پروژه تاریخ شفاهی سینمای ایران و تکمیل آرشیو موزه، ۱۰۱ میلیون تومان برای کمک به بزرگداشت و معرفی پیشکسوتان سینمای ایران، ۳۶۵ میلیون تومان برای نگهداری مجموعه ساختمان و تاسیسات موزه و سینما، ۲۷ میلیون تومان برای کمک به اجرای نشستهای فرهنگی سینما و ۱۴ میلیون تومان هم برای کمک به تبادل آثار و مدارک سینمایی با سایر موزهها و حضور در مجامع داخلی و بینالمللی.
درحالیکه گمان برده میشد که بیشتر هزینه‌های یک نهاد فرهنگی مانند موزه، خرج فرهنگسازی و گسترش نگاه فرهنگی از سوی این نهاد شود اما در کمال تعجب، کمتر از ۲۰درصد صرف این مهم شده است و بالغبر ۸۰درصد بودجه در سالی که حدود نیمی از آن تعطیل بود، به حقوق و مزایای پرسنل اختصاص یافته است.
در کنار این اتفاق، آن ۲۰درصدی که خرج زیرساختها شده نیز با گشاده‌دستی در پرداخت دستمزدها همراه بوده است، بهطوریکه اگر دستمزدها را از این ۲۰درصد کم کنیم، متوجه میشویم که کمتر از ۱۰درصد بودجه صرف کلیت فرهنگ و زیرشاخههای آن شده است. بهعنوان مثال از ۲۰درصد بودجه باقیمانده، بیش از ۶۵ میلیون تومان صرف هزینه‌های آب، برق، گاز و تلفن این مجموعه شده، بیش از ۶۴ میلیون تومان خرج انتظامات و خدمات حفاظت، حدود ۴۲ میلیون تومان صرف اجرای پروتکلهای بهداشتی پیشگیری از شیوع بیماری کووید-۱۹، بیش از ۳۷ میلیون تومان خرج حضور نیروهای خدمات، اجرایی و فنی پارهوقت در برنامههای ویژه و… شده است.
هنر و تجربه؛ بیش از یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان
در سالی که سینماهای پایتخت بیش از ۷ ماه تعطیل بودند و سینماهای شهرستانها نیز به همین اندازه یا تعطیل بودند و یا ترجیح دادند اصلا نمایش فیلمی نداشته باشند، سازمان سینمایی بیش از یک میلیارد و ۸۱۱ میلیون تومان برای حمایت از اکران فیلمهای هنروتجربه طی ۱۱ ماهه ابتدایی امسال کمک کرده است. هرچند مبلغ تفاهمنامه ۳ میلیارد و ۸۱ میلیون تومان بود اما مشخص نیست که سازمان سینمایی بر چه مبنا و الگویی، وقتی سینماها بیش از ۷ ماه تعطیل بودند، بیش از ۶۰درصد مبلغ تفاهمنامه را طی ۱۱ ماه متقبل شده و حتما برای ماه پایانی سال نیز درصدی از آن را محقق می‌کند.
قطعا آن بخشی از تخصیص بودجه که به ساخت فیلم و حمایت از فیلمسازان جوان این حوزه اختصاص پیدا کرده، مایه دلگرمی و سربلندی است اما با نگاهی به ریزهزینههای هنروتجربه متوجه ابعاد مختلف آن میشویم.
یکی از اصلیترین هزینه‌های هنروتجربه، اجارهبهایی است که در قالب توافقنامه، به برخی سینماها اختصاص پیدا می‌کند. مثلا از یک میلیارد و ۸۱۱ میلیون تومان کمک سازمان سینمایی، حدود یکسوم آن به ۵ سینما رسیده است. به نحوی که حدود ۲۳ میلیون تومان به سینما سپیده، حدود ۶۱ میلیون تومان به پردیس کورش، بیش از ۸۳ میلیون تومان به موزه سینما، حدود ۳۵۰ میلیون تومان به خانه هنرمندان و بیش از ۵۳ میلیون تومان به سینما هویزه مشهد اختصاص پیدا کرده است جالب آنکه اکثر این سینماها دولتی بوده و درواقع این سینماهای دولتی، علیرغم تخصیص بودجههای کلان دولتی، باز هم از بودجههای دولتی نهادهای دیگری مانند هنروتجربه سهمخواهی کرده و یکسوم بودجه این نهاد را در اختیار میگیرند. این، همان ساختار اقتصادی معیوبی است که طی سالها برای هنروتجربه بهعنوان یکی از دستاوردهایی که در دولت روحانی قوام یافت، اعمال میشود.
میبینید بودجه این نهاد به جای آنکه صرف حمایت از فیلمسازان جوان و زیرساختهای این نوع سینما شود، در چه جاهای دیگری صرف میشود.
جالب آنکه طبق جدولی که سازمان سینمایی منتشر کرده، به ۲۰ فیلم اکرانشده امسال، مبلغ یک میلیون تومان بهعنوان کمکهزینه اختصاص یافته است. یعنی ۲۰ میلیون از بودجه یک میلیارد و ۸۱۱ میلیون تومانی برای حمایت از اکران ۲۰ فیلم! در ادامه البته با فهرستی از ۳۳ فیلم مواجه هستیم که از یک تا ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزارتومان، کمکهزینه دریافت کردهاند که مجموع این کمک‌ها، حدود ۲۰۴ میلیون تومان میشود که با اختصاص ۲۰ میلیون کمک بالا، سرجمع ۲۲۴ میلیون تومان به کمتر از ۴۰ فیلم اکرانشده در گروه هنروتجربه کمک شده که خود موید تمامی حرفها و نکات قابلتامل است.
بیش از ۲۳۸ میلیون تومان هم کمک به اکران عمومی این آثار شده که این مبلغ هم صرف ارسال و دریافت هارد فیلمها، فضای مجازی و مشاور رسانهای و تیزر ۶۰ ثانیه‌ای و پوستر فیلمها شده است.
سینماشهر، بیش از ۱۷ میلیاردتومان
یکی از اتفاقهای خوبی که امسال قرار بود توسط سینماشهر اجرایی شود، بحث حمایت از ارتقای فنی تولیدات سینمایی در حوزه سی‌جی‌آی و صدا بود که قرار بود حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان به این هدف اختصاص پیدا کند که متاسفانه این اتفاق رخ نداد و عملا این حوزه هیچ حمایتی را از جانب سینماشهر طی ۱۱ ماه ابتدایی امسال به خود ندید.
سینماشهر طی ۱۱ ماه ابتدایی امسال، بیش از ۳ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان را به حمایت از ساخت ۴۸ سالن جدید در ۵ استان اختصاص داد که اگرچه این قبیل حمایتها، بسیار حرفهای و در قالب کمک بلاعوض بوده اما ایراد کار به محدود بودن گستره جغرافیایی این کمک‌ها بوده است. از این ۵ استان، یکی تهران بوده که ۳۶ سالن از ۴۸ سالن را دربرمیگیرد و بهعبارتی، عمده بودجه و کمک‌ها باز هم روی پایتخت متمرکز شده و دیگر استانها بهرهای از این کمکهای بلاعوض نبردهاند.
همچنین سینماشهر، حدود ۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان را هم برای حمایت از بازسازی سینماهای قدیمی در ۱۲ استان صرف کرد که این کمک‌ها نیز بهصورت بلاعوض بوده و کمتر از نیمی از استانهای کشور را پوشش داده است. البته که با نگاهی به فهرست سینماهای مشمول حمایت متوجه میشویم که عمده این سینماها دولتی بوده و سینماهای خصوصی درصد بسیار پایینی از این حمایتها را به خود اختصاص داده‌اند که این مهم نیز جای تامل دارد.
سینماشهر حدود یک میلیارد و ۱۸۷ میلیون تومان را به حمایت از ارتقای وضعیت نمایش سینماهای فعال اختصاص داده است. این اتفاق فرخنده، متاسفانه تنها در ۵ استان رخ داده. جالب آنکه تهران هم یکی از این استانهاست و جالبتر آنکه در این فهرست، نامی از پردیسهای مدرن نظیر آزادی، چارسو و آستارا به چشم میخورد. درحالیکه بسیاری از سینماهای تهران، به شکلی جدی و ضروری، نیازمند بودجهای برای ارتقای وضعیت نمایش خود هستند، مشخص نیست با چه فرآیند کارشناسی، این کمک‌ها در اختیار این ۳ پردیس مدرن شده است. میزان کمک هم قابلتوجه است. مثلا سینماشهر برای سینما عصرجدید، ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان کمک درنظر گرفت و برای آستارا، حدود ۱۹۹ میلیون تومان.
سینماشهر برای حمایت از احداث پردیسهای سینمایی امید در شهرهای فاقد سالن سینما، تنها ۲۲۱ میلیون تومان درنظر گرفت، درحالیکه سقف اعتبار درنظرگرفتهشده برای این بخش، ۱۲ میلیاردتومان بود. این ۲۲۱ میلیون تومان هم تنها به دو شهر قرچک و اندیمشک اختصاص پیدا کرد.
سینماشهر برای پشتیبانی از سمفا، بیش از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان اختصاص داده است. این درحالی است که سقف اعتبار این بخش، یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان بوده که طی ۱۱ ماه نخست، بیش از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون آن محقق شده و احتمالا مابقی مبلغ برای ماه پایانی سال محقق میشود. حال آنکه سمفا، عملا کارکرد چندانی در سال کنونی که از آن رونمایی شد، نداشته و هنوز بسیاری از سینماگران بر این باور هستند که این سامانه هنوز به آن شکل اجرایی مطلوب خود نرسیده است. بنابراین اینکه بیش از یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان تنها از جانب سینماشهر به این سامانه تزریق شده، علامت سوالهای بسیاری دارد. جالب است که این رقم بهصورت بلاعوض و بهدلیل خدمات پشتیبانی سینماها اختصاص یافته که با توجه به ناکارآمدی این سامانه در معدود خدمات محوله به آن، شدت تعجب از بابت اختصاص این میزان مبلغ را بیشتر می‌کند.
سینماشهر همچنین مبلغ ۳۰۰ میلیون تومان را برای کمک به تبدیل سالن مجتمعهای فرهنگی استانها به سالن سینما اختصاص داده که این مهم نیز تنها در ۲ استان کرمان و سیستانوبلوچستان محقق شده و مانند بندهای دیگر کمکهای اعطایی این نهاد، مشمول استانهای بیشتر نشده است.
این موسسه بیش از ۱۴۷ میلیون تومان نیز برای حمایت از نگهداری و تامین قطعات یدکی سینماها هزینه کرده که با توجه به تحریم و افزایش قیمت ارز، رشدی چندبرابری را تجربه کردهاند و اصلا برخی سینماها بهدلیل عدمتامین این قطعات، نتوانستهاند سینمای خود را امسال در مدار نمایش قرار دهند. متاسفانه این اتفاق خوشایند نیز تنها در استان تهران و برای ۳ سینما صورت پذیرفته که ۲ سینما از این ۳ سینما، جزء پردیسهای برخوردار و مدرن هستند. از این ۱۴۷ میلیون و ۳۰۰ هزارتومان، تنها ۸ میلیون و ۶۰۰ هزارتومانش به تئاتر گلریز رسید و حدود ۱۳۹ میلیون تومانش هم به دو پردیس مگامال و زندگی!
سینماشهر طی ۱۱ ماه ابتدایی امسال، حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان را به حمایت از آمادهسازی و اکران فیلمهای سینمایی اختصاص داده است. قرار بود این اتفاق امسال برای ۸۰ فیلم رخ دهد که محدودیتهای کرونایی و بسته بودن سینماها و البته کاهش تولیدات سینمایی، این رقم را به ۳۰ فیلم تقلیل داد. با نگاهی به این ۳۰ فیلم مشخص میشود که تنها چندفیلم متعلق به اکران ۹۹ بودهاند و مابقی مربوط به فیلمهای اکران سال گذشته هستند مانند رحمان ۱۴۰۰، تولدت مبارک، خداحافظ دختر شیرازی، معکوس، اژدر و… . این موسسه برای اکران «شنای پروانه» ۳۰۰ میلیون تومان و برای اکران «خوب، بد، جلف» ۲۸۵ میلیون تومان درنظر گرفت. همچنین ۱۶۹ میلیون تومان بهصورت بلاعوض به انجمن سینماداران برای خرید ماسک اعطا کرد.
این موسسه در سالی که موضوع قاچاق فیلمها با توجه به تعدد اکرانهای اینترنتی و گسترش ویاودیها به اوج خود رسیده، مبلغ ۱۲۷ میلیون تومان را بابت هزینه‌های ستاد صیانت پرداخت کرده که دقیقا مشخص نیست این کمیته چه اتفاقی را برای سال پرقاچاق امسال رقم زده است.
در بند آخر هزینه‌های سینماشهر نیز «هزینه‌های پشتیبانی» دیده میشود که رقم خیرهکننده ۳ میلیارد و ۵۷۰ میلیون تومان را به خود میبیند. یعنی از ۱۷ میلیارد و ۲۵۵ میلیون تومان هزینه سینماشهر، ۳ میلیارد و ۵۷۰ میلیون تومان آن صرف «هزینه‌های پشتیبانی» شده که در جدول منتشره نیز پیوستی مقابل آن دیده نمیشود و مشخص نیست چه اموری در ذیل این پشتیبانی قرار گرفتهاند که حدود یکپنجم بودجه سالیانه را به خود اختصاص داده‌اند!
آنچه از عملکرد امسال سینماشهر مشخص است آنکه تیترها و عناوین، عمدتا فاخر و در مسیر ریلگذاری حرفهای سینمای ایران قرار دارند اما نکته آنجاست که حجم این کمک‌ها، حتی یکسوم استانهای کشور را دربرنمیگیرد. بسیاری از این کمک‌ها همچنان بهسمت پایتخت سرازیر میشوند و مهمتر از آن اینکه حجم کمکهای دریافتی سینماهای دولتی و پردیسهای مدرن، بهمراتب بیشتر از سینماهای خصوصی و تکسالنه و دوسالنه است. اینها ابهامات و نقصانهایی است که باید برای عملکرد سال آینده این موسسه مهم درنظر گرفته شود.
جمعبندی آنکه همانگونه که مشاهده شد، با توجه به آنکه طی ۱۱ ماه ابتدایی امسال، فیلمهای چندانی اکران نشد و بحث تولید هم با رکود معناداری مواجه بود، همین میزان تخصیص بودجه به این ۳ نهاد، حکم ریختوپاشهایی را دارد که جامعه سینمایی و اهالی کمتعداد آن را نسبت به مدیریت این جریان، دلسرد می‌کند. اینکه هنرمند سرشناس این مملکت به‌خاطر پرداخت اقساط معوقه خود تحتفشار قرار میگیرد و به همین دلیل جانش را از دست میدهد، به شکلی ناخواسته اذهان را روبهروی این بودجههای میلیاردی قرار میدهد که چرا در سالی که سینماها تعطیل بودند و تولیدی رقم نخورد، باید چنین هزینههایی صرف اموری شوند که حداقل برای سال سیاه ۹۹، الزام چندانی به اجرایی شدن آنها احساس نمیشد.
اینها سوالاتی است که مدیران رده بالای سینمایی در خلأ عدم حمایتهای ولو حداقلی خود، باید به آن پاسخ دهند وگرنه مرور زمان آن را تبدیل به یکی از سیاهترین نقاط پرونده کاری این عزیزان می‌کند.
