سینماروزان/هاتف مظفری: نود و دومین برنامه از سری برنامه‌های سینماتک خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۵ اسفند ۱۴۰۳ به نمایش مستند «سفیدِ ناب» به‌کارگردانی فرناز تبریزی و پوریا نوری اختصاص داشت. سپس نشست نقد و بررسی آن با حضور «سعید هاشم‌زاده» و «امیرحسین بهروز» منتقدان سینما برگزار شد. اجرای این برنامه برعهده سامان بیات بود.
این اثر محصول ۱۴۰۰ و پرتره‌ای از زندگی و آثار زنده‌یاد پرویز فنی‌زاده است که با تصاویر آرشیوی بکر به فعالیت‌های هنری این هنرمند فقید تئاتر، سینما و تلویزیون می‌پردازد.
سامان بیات در ابتدای این مراسم گفت: آخرین برنامه سینماتک مستند خانه هنرمندان ایران در سال جاری به نمایش فیلم مستند «سفیدِ ناب» ساخته پوریا نوری اختصاص دارد. امروز فیلمی را برای یادبود پرویز فنی‌زاده هنرمند دیدیم که به نظرم بسیار مهم بوده و قرار است درباره آن صحبت کنیم.
سعید هاشم‌زاده در ادامه این مراسم گفت: با دو فنی‌زاده نشسته‌ایم تا یادش را گرامی بداریم و زندگی‌اش را مرور کنیم. خود شخصیت فنی‌زاده و فیلمی که درباره او ساخته شده است. این فیلم نکات مهمی را در بر دارد که باید درباره نوع روایت آن صحبت کنیم. فنی‌زاده در تاریخ سینمای ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و فیلم نور را بر نقطه تاریک بازیگری سینمای ایران تابانده است. این نقطه تاریک و البته تاریخی، ارزشمند است. فیلم به نوعی دیالکتیک و تخاصم بین دو گروه و دو شیوه را نشان می‌دهد؛ یکی شیوه کلاسیک و دیگری شیوه‌ای مدرن و تجربه‌گرا.
او ادامه داد: فنی‌زاده به لحاظ تکنیکی به گروه اول وابسته است و همیشه به متن تکیه می‌کند. او شخصیت کلاسیک را ارائه می‌دهد، در حالی که گروه دوم با منش درونی خود، کارهای متفاوتی را انجام می‌دهد. این دو گروه در تاریخ با هم دیالوگ دارند و در نهایت دچار تخاصم می‌شوند. با اینکه فنی‌زاده به گروه اول وابسته است، اما در تقابل با آن قرار دارد.
این منتقد سینما در ادامه صحبت‌هایش بیان کرد: چیزی که در مستند مغفول مانده، روایت تاریخی مهمی است که نشان می‌دهد زمانی که اداره تئاترها وارد جریان انقلاب ۱۳۵۷ می‌شوند، بسیاری از این هنرمندان به کارگاه نمایش رفته و در واقع خانه‌نشین می‌شوند. این نکته مهمی است که چگونه فنی‌زاده با انتخاب‌هایش از تاریخ کارگاه نمایش الهام گرفته است…
امیرحسین بهروز در ادامه این نشست گفت: فیلم با لحظه تشییع جنازه آغاز شده و از مرگ شروع میشود. این اتفاق برخلاف شیوه مرسوم مستندهای پرتره بوده که معمولاً یک روندی را طی می‌کنند تا به مرگ فرد برسند و چرایی آن را بررسی کنند. در اینجا، مستند با صحنه تشییع جنازه پرویز فنی‌زاده آغاز میشود. این مسئله به عنوان نخستین لایه‌ای که ما را با فیلم مواجه می‌کند، نشان می‌دهد که مستند قرار است درباره یک فقدان باشد؛ یعنی مستند با این ایده شروع میشود که نبود پرویز فنی‌زاده چه تأثیری دارد و چه فنی‌زاده‌هایی ممکن است در آن زمان یا حتی بعداً ظهور پیدا کنند و اکنون دیگر نیستند.
او افزود: یکی از نکات اساسی در مورد کارهای پوریا نوری و مستندهایی که ساخته، این است که او سعی نمی‌کند به تمام جوانب یک شخصیت یا سوژه بپردازد. بلکه یک نقطه را انتخاب می‌کند و بر اساسش پیش می‌رود. به عنوان مثال وسوسه‌ای برای هر مستندساز وجود دارد که وقتی به شخصی می‌پردازد که او هنوز حیات دارد، به جنبه‌های مختلف زندگی‌اش بپردازد و از دوستانش بپرسد که او چگونه زندگی می‌کند. کار او کاملاً مرکزگرا است. در اینجا نیز مسئله بر سر فقدان است؛ یعنی وقتی پرویز فنی‌زاده نیست، این نبود دقیقاً چه معنایی دارد؟ به همین دلیل است که شاید در این مستند به شکل خاصی به ظهور شخصیت و اینکه او از کجا آمده، دوران کودکی‌اش چگونه گذشته و خانواده‌اش چه بوده، پرداخته نمی‌شود. بلکه مستند مستقیم وارد کارهایی میشود که او انجام داده است.
