سینماروزان/کیوان بهارلویی: داستان واقعی علی اشرف پروانه، قاتل و سارق فراری ایرانی، الهام‌بخش سریال «وحشی» است؛ مردی که با فرارهای خارق‌العاده‌اش از زندان به نماد جنایی رسانه‌ها بدل شد.
علی اشرف پروانه معروف به «علی کرده» و ملقب به «مایکل اسکافیلد ایرانی» یکی از جنجالی‌ترین چهره‌های جنایی ایران است. زندگی او از فقر و کارگری آغاز و به سرقت‌های مسلحانه و فرارهای سینمایی از زندان ختم شد. سریال «وحشی» به کارگردانی هومن سیدی و با بازی جواد عزتی که در فیلم نت ساخته و پخش می شود، الهام‌گرفته از زندگی این فرد است.
علی اشرف پروانه که بود؟
علی اشرف پروانه در دهه ۱۳۵۰ در یکی از روستاهای اطراف کرمانشاه و در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد. از نوجوانی به کارگری مشغول بود تا اینکه در سال ۱۳۷۳، یک تصادف جاده‌ای مرگبار زندگی او را تغییر داد. این حادثه منجر به مرگ دو دانش‌آموز شد و او را به پرداخت دیه سنگین محکوم کرد. فشار مالی ناشی از این حکم، به گفته خودش، او را به سمت جرائم سازمان‌یافته سوق داد.
مسیر جنایی: از کارگری تا سرقت‌های مسلحانه
پس از مهاجرت به تهران در اواسط دهه ۷۰، پروانه ابتدا به بنایی پرداخت، اما مشکلات مالی او را به سرقت‌های مسلحانه کشاند. در سال ۱۳۸۱، پس از چندین فقره سرقت، توسط پلیس دستگیر و ابتدا به اعدام محکوم شد. با این حال، این حکم بعدا به ۳۰ سال زندان کاهش یافت.
فرارهای افسانه‌ای از زاندان: هوشمندی یا شانس؟
فرار اول: فریب پلیس با همکاری دروغین
پروانه در اولین فرار از زندان با وانمود کردن به همکاری با پلیس برای شناسایی همدستانش، از چنگ ماموران گریخت. این فرار آغاز دورانی بود که با تغییر هویت و استفاده از مدارک جعلی، سالها خارج از زندان به فعالیت مجرمانه ادامه داد.
فرار دوم: تونل ۱۸ متری با قاشق!
در زندان رجایی‌شهر، او به همراه دو زندانی دیگر، طی سه سال با ابزارهای ابتدایی مانند قاشق، تونلی ۱۸ متری حفر کردند. در خرداد ۱۳۸۴، با پوشیدن لباس‌های پلاستیکی دست‌ساز، از طریق فاضلاب فرار کردند. این فرار هوشمندانه، لقب «مایکل اسکوفیلد ایرانی» را برای او به ارمغان آورد.
بازداشت مجدد و وضعیت کنونی
پروانه پس از فرار دوم، با هویت جعلی به عنوان آسفالت‌کار مخفی شد، اما در درگیری با یک افغان که او را شناخت، لو رفت. در جریان عملیات دستگیری در شهرک ولیعصر، علی اشرف با شلیک گلوله به پا مجروح و بازداشت شد و بار دیگر به زندان رجایی‌شهر منتقل شد. در سال ۱۳۹۸، پس از زلزله کرمانشاه و مرگ مادر و خواهرش، با اعتصاب غذا به عدم صدور مرخصی اعتراض کرد. طبق آخرین گزارش ها، او پس از تعطیلی زندان رجایی‌شهر در سال ۱۴۰۲، به زندانی در اطراف تهران منتقل شده و دوران محکومیت ۳۰ ساله خود را می‌گذراند.
تاثیر فرهنگی: از سریال «وحشی» تا مستندهای جنجالی
داستان زندگی پر فرازونشیب علی کرده، الهام‌بخش تولیدات فرهنگی شده است. سریال «وحشی» به کارگردانی هومن سیدی، با الهام از فرارها و ماجراهای او ساخته شد. شخصیت اصلی این سریال، داوود اشرف، شباهت‌های زیادی به زندگی پروانه دارد. همچنین، مستندها و گزارش‌های متعدد، زندگی او را به موضوعی داغ در رسانه‌ها تبدیل کرده‌اند.
سوالات متداول
آیا علی اشرف پروانه فوت کرده است؟
خیر. تا تاریخ نگارش این مقاله، هیچ گزارش معتبری درباره درگذشت او منتشر نشده است.
محل فعلی زندان او کجاست؟
پس از تعطیلی زندان رجایی‌شهر، به زندانی در حومه تهران منتقل شده است.
