سینماروزان: نام صادق آهنگران با واژه‌هايي چون انقلاب اسلامي، دفاع مقدس، كربلا و عاشورا پيوند خورده است؛ مداحي كه سوز صدايش براي نسل‌هاي مختلف پس از انقلاب اسلامي و دوران دفاع مقدس با خاطرات زيادي عجين است.

جواد محرمی در روزنامه اصولگرای «جوان» با اين مداح درباره آفت‌هاي مداحي و عزاداري ماه محرم گفت‌و‌گويي انجام داده که بخشهایی از آن حاوی نکاتی جالب درباره کیفیت عزاداری محرم در سالهای اخیر و برخی از کژیهای این مسیر است.

متن کامل گفتگوی آهنگران را بخوانید:

با اينكه شما مداح سرشناس و محبوبي هستيد، اما سبك مداحي شما را كسي تقليد نمي‌كند. دليل اين موضوع مثلاً سختي تقليد صداي شماست يا موضوع علت ديگري است؟

زمان جنگ بچه‌ها با من شوخي مي‌كردند و مي‌گفتند اگر آهنگران با مقلدانش مسابقه مداحي بدهد، خودش چهارم مي‌شود، آن زمان برخي صداي من را تقليد مي‌كردند، ولي پس از دفاع مقدس اوضاع تغيير كرد و ذائقه‌ها به سمت ديگري رفت، سبك‌هاي مثبت و منفي وارد شد كه درباره منفي‌ها به طور مثال رسوخ موسيقي‌هاي غربي به چشم مي‌خورد كه البته علما و مراجع درباره اين انحرافات موضع‌گيري كردند، ولي بهترين و مؤثرترين مواضع را در مقاطع مختلف رهبر معظم انقلاب اتخاذ كردند. بايد بگويم كه هيچ‌كس به اندازه رهبر انقلاب نسبت به اين آفت‌ها حساس نبودند، گويي صدسال مداح بوده‌اند و آسيب‌هاي اين حوزه را به خوبي مي‌شناسند.

رويكرد صداو سيما را در اين ارتباط چگونه مي‌بينيد؟

به نظرم چندسالي است كه قدري بهتر شده، آدم ديگر كمتر مداحي و روضه مشكل‌دار مي‌شنود، اما به نظرم رسانه‌ها هنوز خيلي جاي كار دارند.

اشعاري را كه شما در مداحي‌ها مي‌خوانيد‌، از چه منابعي دريافت مي‌كنيد؟

زمان جنگ از اشعار مرحوم حبيب‌الله معلمي استفاده مي‌كردم. روحيه انقلابي عجيبي داشت. خودم شعر نمي‌گفتم. حالا هم چند سالي است كه از اشعار محمد زمان گلدسته، شاعر گرگاني استفاده مي‌كنم. مثلاً آن شعري را كه در محضر رهبر معظم انقلاب خواندم، ايشان سروده بودند.

سوز صداي شما از كجا مي‌آيد؟

صدا در خانواده ما ارثي است و من از پدرم اين صدا را دارم، برخي از عموها و پسرعموهاي من هم مداح و قاري قرآن هستند.

چقدر خود را مرهون سبك جنوبي و خوزستاني در مداحي مي‌دانيد؟

سبك جنوبي تلفيقي از آواها و سبك‌هاي قوميت‌هاي مختلف از جمله لر، عرب و نواحي‌اي چون بوشهر است، عزاداري جنوبي هميشه جاذبه داشته است، عرب‌ها خيلي حزين و سوزناك روضه مي‌خوانند. مراثي لرها خيلي حماسي است. آوازهاي آنها هم همينطور است. همه اينها تلفيق كه مي‌شود، سبكي ايجاد مي‌كند كه در مداحي خيلي از جنوبي‌ها به چشم مي‌خورد.

چقدر به ذكر مصيبت در مداحي اهتمام داريد؟

زياد. چون اين سفارش ائمه (ع) است كه براي امام حسين و مصيبت‌هاي او گريه و اشك ريخته شود. براي همين خود را مقيد مي‌دانم كه تنها به شور و حماسه اكتفا نكنم، به خصوص كه امام رضا (ع) هم سفارش به اشك براي امام‌حسين (ع) كرده‌اند. مداحي بدون روضه فايده ندارد. معتقدم مداح بايد سه ويژگي را رعايت كند، سوز، حماسه و پيام بايد در مداحي باشد. مداحي بايد مرثيه داشته باشد. كسي كه براي عزاداري مي‌آيد بايد چيزي گيرش بيايد، عزاداري بايد پربار و پرنعمت باشد، بنابراين مداح خوب بايد خيلي كار كند. شعر بايد خوب و پرمعني باشد. رهبري مي‌فرمايند يك بيت شعر خوب مي‌تواند از چند سخنراني هم تأثيرگذارتر باشد. مداحي بايد هنرمندانه باشد، هم بتواند ميدان‌داري كند، هم معرفت بدهد، هم سوزناك باشد و اشك بياورد. آنچه جاذبه ايجاد مي‌كند هنر و معرفت است.

به عنوان يك مداح امام حسين (ع) چه آسيب‌هايي براي عزاداري محرم مشاهده مي‌كنيد؟

خيمه‌ها و دستجات عزاداري و هيئات در پيروزي انقلاب اسلامي نقش بزرگ و بي‌بديلي ايفا كردند و دشمن اين را مي‌داند. آنها همان زمان به اين نتيجه رسيدند كه نمي‌توانند شور حسيني را در دل اين مردم خاموش كنند، پس بهترين راه را نفوذ در دستجات عزاداري تعريف كردند. يك بار چند سال پيش آيت‌الله خاتمي در نماز جمعه به خطر نفوذ سازمان‌هاي جاسوسي در هيئت عزاداري اشاره كردند. آنها خيلي تلاش مي‌كنند دستگاه امام‌حسين(ع) را به انحراف بكشانند، چون اصل عشق به امام را نمي‌توانند در دل اين مردم بكشند. يك روشي كه حتماً روي آن كار مي‌كنند، نفوذ در مداح‌ها و چهر‌ه‌هاي شاخص است. سعي مي‌كنند اينها را خراب كنند كه جوان‌ها و خانواده‌ها ديگر به اينها اعتماد نكنند. كار ديگري كه مي‌كنند رواج صوفيگري در مداحي است. در برخي مداحي‌ها ذكر همه چيز مي‌رود، جز خود امام‌حسين(ع) و اهل بيت (ع)، براي مثال اشعار شعراي معاصر را كه ربطي به عاشورا ندارد، مي‌خوانند و سينه مي‌زنند هر چه گوش مي‌دهي، مي‌بيني به همه چيز ربط دارد جز فاجعه كربلا، يا برعكس اين هم هست؛ براي مثال فقط حسين حسين مي‌گويند و معرفتي به مخاطب نمي‌دهند، البته ذكر حسين(ع) خودش صواب دارد، ولي نبايد به اين حداقل‌ها اكتفا كرد يا خدايي نكرده مردم‌آزاري به بهانه ماه محرم كه اين هم مي‌تواند ناشي از نفوذ دشمنان امام‌حسين(ع) باشد، مثلاًساعت 3 نصف شب طبل مي‌زنند و صداي بلندگو را زياد مي‌كنند. خب برخي بچه كوچك دارند، برخي مريض دارند. در برخي هيئت‌ها ديده مي‌شود به جاي سينه‌زن و عزادار فقط طبل دارند و صداي بلندگويشان بلند است، به عبارتي فقط سروصدا درست مي‌كنند، بدون هيچ معرفتي، بايد جوان‌ها را توجيه كنند. عزادار امام حسين(ع) بايد زمان‌شناس باشد. نبايد با رعايت نكردن برخي بديهيات، اجر خود را ضايع كنند.

درآمد شما از مداحي چقدر است؟

من به شدت مخالف اين هستم كه مداحي تبديل به شغل شود و از آن درآمد‌زايي غير معقول انجام شود. من خودم عضو هيئت مديره هيئت رزمندگان اسلام هستم. ما آنجا قانوني داريم كه اگر كسي وجه طلب كرد و شماره حساب داد تا برايش پول واريز كنند، اول تذكر بدهيم، اگر رعايت نكرد عذرش را بخواهيم، امام‌حسين(ع) آنقدر عظمت دارد كه نبايد به مسائل مالي آلوده شود. من خودم الحمدلله حقوق دارم و احتياجي ندارم به اين پول‌ها، دستگاه امام‌حسين (ع) اگر به اين چيزها آلوده شد با خودش چيزهاي ديگري مي‌آورد. نبايد جوان‌ها را پولكي بار بياورند. شايد به لحاظ شرعي و قانوني مشكلي نداشته باشد، ولي قطعاً بي‌تأثير نيست. بالاخره جايي و زماني اثر سوئش را نشان مي‌دهد. تأمين مالي بايد در حد عرف باشد، اما متأسفانه عده‌اي رعايت نمي‌كنند. به نظرم خود مردم در اصلاح اين آفت‌ها مي‌توانند مؤثر باشند، خودشان مداح را به چالش بكشند؛ براي مثال بپرسند فلان ذكر مصيبتي كه كردي سندش كجاست. مطالبه كنند. اگر مداح ببيند كه مردم حساس هستند، خودش هم سعي مي‌كند به منابع معتبر رجوع كند، به نظرم بهترين نصايح را در اين ارتباط رهبر معظم انقلاب دارند. توصيه اكيد من به عنوان يك مداح به جوان‌ها اين است كه اگر مي‌خواهند موفق باشند و دچار آسيب‌ها نشوند و عملكردشان مرضي امام‌حسين (ع) باشد، بهترين راه اين است كه به نكته‌ها و بيانات رهبر معظم انقلاب در اين ارتباط رجوع كنند و آنها را نصب‌العين قرار دهند.

سینماژورنال/بهمن بابازاده: «روزي در تقاطع خيابان كردستان پشت چراغ قرمز و پشت فرمان اتومبيل بودم كه دو جوان به سمت من آمدند و گفتند كه شما آقاي كويتي‌پور هستيد؟ من هم گفتم بله. آنها گفتند كه پدر ما هم در جنگ بوده و گاهي به شوخي مي‌گويد كه شما با خواندن‌تان خيلي‌ها را به كشتن داديد. من هم لبخندي زدم و گفتم اگر امروز من به شما زور بگويم قبول مي‌كنيد؟ گفتند نه. گفتم‌‌ همان‌طور كه شما زير بار زور نمي‌رويد، ديگر مردم ايران هم زير بار زور نمي‌روند. تمام رزمندگاني كه در جبهه‌ها بودند با باور و اعتقاد آمده بودند و جنگيدند. اگر ما مي‌توانستيم در آن ايام قطعه‌اي حماسي بخوانيم، حاصل شور و حالي بود كه در ميان رزمندگان وجود داشت. متاسفانه دوربين‌هاي تلويزيوني در تصاويري كه از آن زمان ضبط كرده‌اند تنها به ما كه مي‌خوانديم توجه داشتند. كاش شما هم بوديد و شور و حال رزمندگان را مي‌ديديد.»

غلام كويتي‌پور خيلي به ندرت حرف مي‌زند. ولي عمده گفت‌وگوهايش مشخصا از چند فاكتور كلي برخوردارند: «حسرت برخي اتفاقات، زخم زبان و گلايه‌هايي تند.»

لفظ مداح وظيفه مي‌آورد و لياقت مي‌خواهد

كويتي پور پايه‌گذار يك اتفاق عجيب در دنياي موسيقي بود. اتفاقي كه باعث شد تا خيلي از مداح‌هاي ديگر كه تا به آن موقع دل و جرات نزديك شدن به موسيقي را نداشته‌اند، كمي راحت‌تر وارد اين فضا شوند. اما خود وي چندان از اين اتفاق راضي نبود؛ نه به خاطر اينكه از مداحي وارد فضاي پرالتهاب موسيقي شده است، بلكه به خاطر دلخوري‌هايي كه از انتشار آلبوم‌هاي اولش يعني «غريبانه ١و٢» دارد. اما بالاخره بعد از سال‌ها تصميم گرفت تا تمام اين دلخوري‌ها را كنار بگذارد و آلبوم جديدش را كه همان حال و هواي موسيقي مذهبي را دارد وارد بازار كند. آلبوم «خاموش» چند سال قبل با صداي ايشان منتشر شد و همين اواخر هم كه قرار بود كنسرتش را روي صحنه ببرد كه بنا به دلايلي اين برنامه به مرحله اجرا نرسيد و به آينده موكول شد.

حرف‌هاي بالا تنها بخشي از سخنان اين مداح نامي كشور است. مداحي كه در آستانه شب‌هاي قدر، هنوز اعتقاد دارد نبايد لفظ «مداح» را براي او استفاده كرد و اينكه: «لفظ مداح وظيفه مي‌آورد و لياقت مي‌خواهد…»

آنچه در ادامه خواهید خواند متن تازه ترین سخنان کویتی پور است که پیشتر در “اعتماد” منتشر شده است.

خودم را خواننده ارزشي نمي‌دانم

من خودم را خواننده ارزشي نمي‌دانم. من خواننده ايراني هستم. يك رگم عرب و يك رگم فارس است. من غم مملكت و مردمم را خورده‌ام و اين غم من را به معرفت سوق داد. من به همه سبك‌هاي موسيقي در سراسر دنيا اعتقاد دارم و هر‌گاه قطعه‌اي مي‌شنوم، وظيفه خودم مي‌دانم كه تا پايان آن قطعه را بشنوم.

وقتي اجاره خانه‌ام شش ماه، شش ماه عقب مي‌افتاد، از اين دنيا بدم مي‌آمد

در تمام اين سال‌ها وقتي كسي خبري از ما مي‌گرفت، مي‌گفتيم: «هر چي عشق داشتم را از من گرفتند». متاسفانه در دنياي هنر ما، مافيا حرف اول را مي‌زند و ديگر نه سليقه‌اي مانده و نه كسي دل مي‌سوزاند. با اين سكوت مي‌خواستم به نوعي از همه فاصله بگيرم و حداقل پيش وجدان خودم راحت باشم كه به كسي باج نداده‌ام و آخر سر هم وقتي اجاره خانه‌ام شش ماه، شش ماه عقب مي‌افتاد، از اين دنيا بدم مي‌آمد.

دردها را در آلبوم فریاد زده ام

اينها همه درد است. اين دردها را به نوعي در اين آلبوم فرياد زده‌ام و به نوعي تمام احساسم را در آن گنجانده‌ام. آلبوم «خاموش» را در اصل نخستين كار موسيقيايي خود مي‌دانم. با اينكه قرار بود يكي دو تا از كارها حال و هواي باورهاي ديني- مداحي را داشته باشد، ولي رفته‌رفته به سمت اين وادي بيشتر گراييده شديم و به آن پرداختيم. هر چند معتقدم كه موسيقي و كلا هنر نبايد صرفا به باورهاي اعتقادي يك جامعه خلاصه شود. دنياي هنر فضاي بي‌نهايت و گسترده‌اي دارد كه بايد همسو با آن جلو رفت. چارلي‌چاپلين مي‌آيد ولي باز هم بالاتر از چاپلين خواهند آمد. تكنولوژي پيشرفت مي‌كند. انسان‌هاي خارق‌العاده هم خواهند آمد.

غلام کویتی پور

انرژی برای ادامه کار

حالا چند سال بعد از انتشار آن آلبوم باز هم بازنشري از آن در بازاراتفاق افتاده كه انرژي من را براي ادامه دادن زياد كرده است.

فقط دو نفر را می شناسم که واژه “مداح” برازنده آنهاست/آن دو نفر هم معروف نیستند

من بارها خواهش كرده‌ام كه از لفظ مداح براي من استفاده نشود. ما در حد حماسه‌سرا هم نيستيم، چه برسد به مداح. مداح اهل بيت جايگاهش خيلي بالاست. مداحي سير و سلوكي دارد. متاسفانه در جامعه ما هر كس ميكروفن را مي‌بيند، مي‌گويد بلندگو را بده به من. ماجراي اصطلاح مداح‌هاي اين دوره زمانه هم تقريبا همين‌گونه است. با نسبت دادن اين واژه به يك‌سري افراد نالايق، آبروي يك عده مداح مخلص را نبريم. من فقط دو نفر از دوستان را مي‌شناسم كه واقعا واژه «مداح» تنها برازنده آنهاست. البته ناگفته نماند آنها جزو معروف‌هاي اين وادي نيستند و شايد هم دوست نداشته باشند كه من اسم‌شان را بياورم ولي هم صداي داوودي دارند و هم اخلاقيتي دارند كه من در زندگي‌ام خيلي زياد از آنها درس گرفته‌ام.

خرمشهر، ول مانده/باید زودتر و زیباتر ساخته شود

قرآن به ما ياد مي‌دهد كه قلبت براي همه مردم و همنوعان‌ات بتپد. خرمشهر هم يك قطعه از جهان است كه من در آن زندگي مي‌كنم. اما اين حق خرمشهر نيست. ول‌مانده… بايد زودتر و زيباتر از اينها ساخته شود. براي بازسازي خرمشهر خيلي‌ها آمدند و رفتند ولي اتفاق خاصي نيفتاد. اين هميشه اذيتم مي‌كند كه عروس جنوب، هنوز هم آثار آن روزهاي جنگ را در پيكره شهرش مي‌بيند.

شب‌هاي قدر آدم‌ها از درون خود بيرون مي‌آيند

هميشه دگرگوني خاصي را در اين شب‌ها دارم. از كليشه كه بخواهم خارج شوم، نتيجه‌اش مي‌شود حرف‌هايي كه شايد براي خيلي‌ها تازگي نداشته باشد. شب‌هاي قدر آدم‌ها از درون خود بيرون مي‌آيند و متعلق به خود نيستند. اين حس و حال شايد قابل روايت نباشد. اتفاقي شخصي و دروني است. براي ما هم دعا كنيد…