سینماروزان: علی ژکان کارگردان قدیمی سینمای ایران تازه‌ترین فیلمش “اولین امضاء برای رعنا” را در آستانه جشنواره و در روزهایی پرده فرستاده که به زمان مرده اکران شهره است و در یک روند قابل پیش‌بینی، فیلمش توجهی هم برنینگیخته!

ژکان با انتقاد از پروسه‌ای که در اکران فیلم بر او تحمیل شده به “ایسنا” گفت: اکران فیلم «اولین امضا برای رعنا» به این دلیل بود که به نظر می‌رسید وضعی بهتر از این وجود نخواهد داشت.

علی ژکان درباره دلیل اکران این فیلم در چند هفته مانده تا جشنواره فجر و نیز اوضاع و احوال روزهای اخیر جامعه بیان کرد: در شرایطی هستیم که از وضعیت و موقعیت اکران در سینما همه آگاهیم هستیم و اینکه فیلم «اولین امضا برای رعنا» در این شرایط اکران شده خیلی به انتخاب من وابسته نبود. آنچه در اختیار من است انصراف از اکران بود، اما فکر کردم وضع بهتر از این وجود نخواهد داشت، چون ظرفیت نمایش فیلم‌های سینمایی حداکثر ۷۵ فیلم در سال است.

او با اشاره به اینکه تعداد زیادی فیلم هر سال به اصطلاح در اکران می‌سوزند، گفت: میزان کلی تولید فیلم در طول سال حدود یکصد فیلم است و تقریبا ۲۵ فیلم پشت صف اکران باقی می‌مانند. من هم که سه سال قبل این فیلم را ساختم، به اندازه سه تا ۲۵ تا پشت اکران بودم، به همین دلیل می‌گویم که از نظر ظرفیت نمایشی تناسبی با حجم تولید نیست و هنوز ظرفیت‌های مثل VOD هم به درستی و گسترده راه‌اندازی نشده‌اند که برای نمایش فیلم‌ها راهگشا باشند.

ژکان ادامه داد: به این شرایط اضافه کنید حاکمیت سالن‌دارها و صاحبان سینماها را  که در انتخاب فیلم‌ها نقش دارند و این مدیریت فیلمفارسی که بازار سینما را در اختیار دارد و به فیلمهای غیرخودی سالن نمی‌دهد، کار را برای اکران فیلم‌های فرهنگی و هنری سخت‌تر می‌کند.

او با تاکید بر اینکه در این شرایط کسانی که داعیه فیلم‌های فرهنگی هنری دارند کار برایشان سخت است، گفت: علاوه بر این‌ها شرایط امروز سیاسی و اجتماعی هم به قول قدیمی‌ها قوز بالای قوز شده و خیلی ها دل و دماغ و رمقی ندارند تا به سینما بروند، بویژه برای فیلم‌هایی که از ستاره‌های تجاری سینما هم بهره نبرده‌اند. در نهایت نتیجه چنین اکرانی معلوم است که به شکست مطلق در گیشه منجر می‌شود.

کارگردان فیلم‌های «سایه به سایه» و «مادیان» در پایان بیان کرد: یادم می‌آید ۳۰ سال قبل هم که فیلم «مادیان» را اکران کردم زمان موشک‌باران بود و شرایطی سختی را تجربه کردیم ولی هنوز براساس اصولی که به آن اعتقاد دارم کارم را انجام می‌دهم. هنرمندی که اثری خلق می‌کند دوست دارد دیگران را دعوت به دیدن کند و الان انتقادم بیشتر به عدم عدالت و وجود شرایط منفعت‌طلبانه و سودجویانه در سینماست؛ به هر حال با وجود تمام شرایط اجتماعی‌ای که شاهدش هستیم انسان ناگزیر است زندگی کند و دنبال ایجاد شرایط بهتری باشد تا به بقای خود ادامه دهد. من این روزها بیشتر یاد فیلم «زیر درختان زیتون» عباس کیارستمی می‌افتم که درباره زلزله رودبار بود و تلاش می‌کرد بگوید تا جوانه‌های زندگی باید همیشه رشد کند.

سینماروزان: در تازه‌ترین جلسه شورای صنفی نمایش مقرر شد که فیلم سینمایی «اولین امضا برای رعنا» به کارگردانی علی ژکان از چهارشنبه ۲۵ دی ماه در گروه سینمایی فرهنگ اکران شود.

به جز این شورا مقرر کرد فیلم سینمایی «امیر» به کارگردانی نیما اقلیما نیز از همین چهارشنبه ۲۵ دی ماه در گروه سینمایی آستارا روی پرده سینما رود.

سینماروزان: داستان دردسرهایی که فیلمهای خلاف جریان اصلی سینما برای اکران با آن مواجه میشوند همچنان ادامه دارد و مدام گلایه های صاحبان چنین آثاری طرح میشود بدون اینکه راه حلی عملی از سوی مدیران سینما برای حلش اندیشیده شود.

علی ژکان کارگردان قدیمی سینمای ایران که سابقه ساخت آثاری همچون “مادیان” و “سایه به سایه” را در کارنامه دارد سه سال پیش فیلمی به نام “اولین امضاء برای رعنا” را با نقد ریاضت اقتصادی حاکم بر اهالی فرهنگ ساخت که مدتهاست پشت خط اکران مانده.

ژکان با انتقاد از شرایط پیش آمده برای اکران فیلمش به “مهر” گفت: برای حل مشکل اکران به بنیاد سینمایی فارابی مراجعه کردم تا به کمک فیلم بیاید، چراکه ۵۰ درصد از مالکیت این فیلم متعلق به این بنیاد است. پیرو درخواستی که من دادم مدیر فارابی(علیرضا تابش) بلافاصله نامه‌ای داد که «اولین امضا برای رعنا» در سرگروه سینمافرهنگ که متعلق به فارابی است، در تیرماه اکران شود. نامه که صادر شد، قوت قلبی به من داد و من به پخش‌کننده فیلم(نیمروزفیلم) هم این موضوع را اطلاع دادم، تا مواد تبلیغی «اولین امضا برای رعنا» را آماده کنیم. خودم هم دست به کار شدم و تیزرها را ساختم.

ژکان با اشاره به مخالفت قائم مقام فارابی با اکران فیلمش افزود: بعد از آماده سازی تیزرها به من گفتند مسئول اکران فیلم قائم مقام فارابی(حبیب ایل بیگی)است و به اعتقاد ایشان در حال حاضر شرایط اکران مهیا نیست، چون فیلم‌های دیگری در نوبت اکران قرار دارند! در این زمان من عنوان کردم که اگر اکران فیلم‌ها بر اساس زمان تولید است، فیلم من خیلی زودتر تولید شده، اما شما فیلمی را اکران می‌کنید که تنها ۶ ماه از زمان ساخت آن می‌گذرد. ضمن اینکه برخی از فیلمسازان به نشان دادن برخی ابتذال‌های رایج در فیلم‌هایشان تن نمی‌دهند، بنابراین وظیفه بنیاد سینمایی فارابی این است که از چنین فیلم‌هایی حمایت کند.

ژکان با اشاره به دریافت پیشنهاد اکران در فصل مرده ابتدای محرم گفت: جالب است که بگویم محسن امیریوسفی رئیس شورای صنفی نمایش، یکشنبه هفته گذشته با من تماس گرفت و گفت می‌توانی چهارشنبه فیلمت را اکران کنی؟

ژکان ادامه داد: دو روز به من فرصت دادند فیلم را آماده اکران کنم، اما کدام دیوانه‌ای در جهان وجود دارد که به فاصله ۲ روز فیلمش را اکران کند!؟ آن هم فیلمی که بخشی از بودجه آن را خودم تقبل کرده‌ام؟ این چه حمایتی است؟

این کارگردان افزود: اگر «اولین امضاء برای رعنا» را به این شکل اکران می‌کردم ممکن بود نفروشد و آنگاه استدلال می‌آوردند که «ما همواره می‌گوئیم که فیلم‌های هنری نمی‌فروشد، پس بهتر است فیلم‌های تجاری ساخته شود» به همین دلیل تن به اکران ندادم.

علی ژکان خاطرنشان ساخت: دولت که متولی برنامه‌ریزی است، اساساً برای اکران آثار میانه برنامه‌ای ندارد. این سینما، سینمایی است که فیلم‌هایش با بودجه متعارف و اصول حرفه‌ای تولید می‌شود و در صورت اکران درست امکان بازگشت سرمایه هم دارد.

سینماروزان: علی ژکان کارگردانی که آثاری همچون «سایه به سایه» و «چهره به چهره» را در کارنامه دارد امسال با فیلم «اولین امضاء برای رعنا» متقاضی حضور در جشنواره سی و ششم فجر بود اما فیلمش به بخش مسابقه جشنواره راه پیدا نکرد.

به گزارش سینماروزان همین عدم حضور در جشنواره اسباب دلخوری علی ژکان را رقم زده تا جایی که او در گفتگو با «شرق» مدعی شده چون فیلمش در دو گونه اصلی جشنواره که جنگی و کمدی نبوده نتوانسته به جشنواره راه پیدا کند.

ادعای ژکان درحالی طرح شده که در جشنواره سی و ششم فجر فقط دو فیلم کمدی به نامهای «مصادره» و «خجالت نکش» حضور دارد و بخش عمده ای از کمدی سازان اصلا فیلمهایشان را به جشنواره ندادند تا آنها را مستقیما راهی اکران عمومی کنند.

متن گفتگوی ژکان را بخوانید:

 شما نسبت به چگونگی برگزاری جشنواره سی‌وششم فجر نقد دارید؟
بله، همان‌طور که همه می‌دانیم، جشنواره فیلم فجر در کنار جشنواره موسیقی و تئاتر به مناسبت پیروزی نظام جمهوری اسلامی تشکیل شد و به اجرا درآمد و همه این جشنواره‌ها با یک هدف معین که همان برگزاری جشن پیروزی نظام جدید است تا به امروز برگزار شده است؛ بنابراین ماهیت این جشنواره‌ها یک جشنواره مناسبتی و موضوعی است که مأموریتش به‌نمایش‌درآوردن دستاوردهای یک سال سینمای کشور است؛ در نتیجه اساسا ما با یک برگزاری نمایشگاه سروکار داریم؛ نه یک فستیوال رقابتی مثل فستیوال‌های جهانی.
  به نظر شما جشنواره نمی‌تواند رقابتی باشد؟
چرا می‌تواند؛ چنانچه در ادوار گذشته بخش رقابتی آن نیز به اجرا درمی‌آمد. صحبت بر سر ماهیت جشن‌گونه جشنواره است. فرض کنید مثل جشن خرمن در شکل روستایی آن به عبارتی دستاوردهای تولیدکنندگان با هدف حمایت از آنها و ارتقای کمّی و کیفی سینمای ملی در بخش‌های دیگر به نمایش درمی‌آمد؛ حتی در دوره‌هایی درجه‌بندی فیلم‌ها و نوبت‌دهی به اکران آنها صورت می‌گرفت؛ اما امسال ناگهان شورای سیاست‌گذاری جشنواره فیلم فجر تصمیم به محدودکردن آن می‌گیرد. تصمیم به برجسته‌کردن رقابتی جشنواره می‌گیرد و صحبت از ارزش‌های سینمایی و هنری می‌کند و فیلم‌های بسیاری را از گردونه‌ نمایش حذف می‌کند. آن هم از سوی جشنواره‌‌ای که کاملا دولتی است و مأموریت ذاتی‌اش نمایش شکوه و جلال تولیدات یک‌ساله سینمای کشور است. این همان تناقضی است که من به آن انتقاد دارم.
  بنابراین شما با رقابتی‌بودن جشنواره مشکلی ندارید؟
اصلا و ابدا؛ اما همین برجسته‌کردن حالت رقابتی جشنواره امسال با اصول جهانی آن در تعارض است.
  یعنی چه، منظورتان چیست؟
دبیر جشنواره مدیرکل اداره نظارت و ارزشیابی است و در رأس شورای سیاست‌گذاری آن ریاست محترم سازمان سینمایی کشور نشسته است. تیم اعضای هیئت انتخاب از فعالان دولتی هستند و هیچ‌کدام سابقه سینمایی معتبر و قابل اعتنا در هنر سینما ندارند. هیچ افق و چشم‌اندازی هم از هویت جشنواره رقابتی در دست نیست و هیچ‌کس نمی‌داند با چه‌جور جشنواره‌ای سروکار دارد. چه ارزش‌های هنری و سینمایی مدنظر هیئت انتخاب و دبیر آن است. قرار است این جشنواره چه تأثیری در سینمای ملی داشته باشد، چه چیزی را می‌خواهد ارتقا دهد، انتخاب فیلم‌ها براساس چه معیارها و ارزش‌هایی صورت می‌گیرد. هیچ توضیحی وجود ندارد، جز به فرموده و اراده و میل مدیران!
   بالاخره به نظر شما ما با چه جور جشنواره‌ای طرف هستیم؟
همان‌طور که دبیر محترم جشنواره در مصاحبه‌های خود گفته است، تمام تلاش‌شان این بوده که بی‌حاشیه‌ترین فیلم‌ها را داشته باشند؛ یعنی ما با جشنواره‌ای طرف هستیم که نمی‌‌خواهد هیچ شهامتی از خود نشان دهد.
   مگر فیلم شما حاشیه‌ساز است؟
نمی‌دانم، فکر می‌کنم شاید به نظر آقایان این‌طور رسیده؛ چون در دو گونه‌ای که بیشترین فیلم‌های جشنواره را تشکیل داده‌اند، نمی‌گنجد.
   منظورتان چه جور فیلم‌هایی است؟
فیلم‌های ژانر جنگی و تجاری.
   مگر این‌ گونه‌های سینمایی اشکال دارد؟
وقتی مسئولان صحبت از تنوع آثار و گونه‌های متفاوت سینمایی می‌کنند، طبیعی به نظر نمی‌رسد که فیلم‌های جنگی ارگانی و آثار طنز بیشترین رقم فیلم‌های انتخاب‌شده را تشکیل دهد.
   یعنی به خاطر اینکه فیلم شما نه جنگی و نه تجاری است، انتخاب نشده؟
حتما روزی داوران دلیلش را توضیح خواهند داد؛ اما امروزه متأسفانه فیلم‌هایی با شعار سینمای تجاری آن هم به معنای سخیف آن سینمای ایران را قبضه کرده است و سالن‌های سینما را در اختیار دارد. اوضاع به گونه‌ای شده که ساخت فیلم‌های هنری تبدیل به یک اتهام شده است.
   شما با فاصله زیادی از ساخته‌های قبلی به سراغ «اولین امضا برای رعنا» رفته‌اید. 
امثال من سال‌ها طول می‌کشد تا بتوانند فیلمی بسازند. کسانی که آبرو و اعتبار سینمای بعد از انقلاب مدیون آنهاست. وقتی هم بالاخره موفق به ساخت اثری می‌شویم، با تبعیض و نابرابری مواجه می‌شویم. در همین جشنواره امسال با وجود ضوابط و مقرراتی که خودشان گذاشته‌‌اند، دو فیلمی که سال گذشته در هیئت انتخاب دیده شده و چند نفر از اعضای آن هیئت در رسانه‌ها اعلام کرده‌اند این دو فیلم را دیده‌ایم و رأی نداده‌ایم، انتخاب می‌شوند یا چند فیلمی که هنوز فیلم‌برداری آنها به اتمام نرسیده یا به طور ناقص‌ تحویل هیئت انتخاب شده، رأی می‌آورند. خودشان مقررات جشنواره را تعیین می‌کنند.  خودشان هم آن را رعایت نمی‌کنند. رفتارهایی از این دست امثال من را به گوشه‌گیری و انزوا می‌کشاند؛ اما من مانند گذشته ایمان دارم داور نهایی مردم‌اند. اگر فیلم من حقی داشته باشد؛ مانند گذشته از سوی فرهیختگان سینما و مردم به حقش خواهد رسید. فقط باید منتظر بمانیم.