1

فیلمسازی کیمیایی به یادِ بیضایی؟

سینماروزان/حامد مظفری: مسعود کیمیایی به‌دنبال ساخت فیلمی تازه است؛ فیلمی که عنوانش یادآور اثری ماندگار از بهرام بیضایی است.

به گزارش سینماروزان، عنوان فیلم تازه کیمیایی، “میراث” است که به‌مانند فیلم قبلیش “خائن‌کشی” بناست به تهیه‌کنندگی علی اوجی(!!!) تولید شود.

عنوان”میراث” بیش از هر چیز نام نمایشنامه‌ای است که بهرام بیضایی در اواسط دهه چهل نگاشته شد.

بهرام بیضایی “میراث” را در بهارِ ۱۳۴۶ نوشت و نخستین بار دی ماهِ همین سال همزمان با زادروز خالقش در “جُنگِ کتاب نمایش” چاپ شد.

بیضایی “میراث” را تقریبا مقارن “ضیافت” نوشت که این دومی آذر ۱۳۴۶ در مجله “پیام نوین” چاپ شد.
بیضایی در آذر ۱۳۴۶، هر دو نمایش “میراث” و “ضیافت” را با اعضای گروه هنرملی در تالار سنگلج روی صحنه برد و یک دهه بعد هر دو نمایشنامه را در یک مجلد منتشر کرد و سالها بعد نیز هر دو نمایشنامه را به طور متوالی در ابتدای جلد دوم “دیوان نمایش” قرار داد.

مسعود کیمیایی که حالا در سال ۱۴۰۰ می‌خواهد فیلمی با عنوان “میراث” بسازد در اواسط دهه هفتاد هم فیلمی با عنوان “ضیافت” ساخته بود.

“ضیافت”بیضایی با طعنه به تاج‌گذاری محمدرضا پهلوی، داستان شبانی را روایت می‌کرد که مدام تشویق می‌شود قید نگهبانی رمه را زده و در سورچرانی بزرگ روستا شرکت کند؛ در حالي که گرگ‌ها در کمین‌اند!

“میراث”بیضایی با تعریض به اتفاقات پساکودتای ۲۸ مرداد ۳۲ و عزل محمد مصدق، ماجرای سه وارث یک عمارت تاریخی با نام‌های میان‌آقا، بزرگ‌آقا و کوچک‌آقا را روایت می‌کرد که بعد از مرگ پدر، به جای تلاش برای حفظ میراث، آن قدر درگیر بگومگو بر سر تقسیم ارث می‌شوند که دزدان، خانه را به یغما برده و کل عمارت را منهدم می‌کنند!

روی جلد چاپ یکُمِ میراث و ضیافت، انتشارات نگاه، ۱۳۵۵
روی جلد چاپ یکُمِ میراث و ضیافت، انتشارات نگاه، ۱۳۵۵

“ضیافت”کیمیایی با طعنه به آفات سیاست‌های تعدیل اقتصادي کارگزاران، داستان رفقایی را روایت می‌‌کرد که برطبق یک عهد قدیمی بعد از سالها گرد هم جمع می‌شوند تا دیدار تازه شود ؛ غافل از آن که گروهی از مفسدان اقتصادی در کمین یکی از رفقا هستند.

“میراث”کیمیایی که گویا متن اصلیش از احمد شاملو است، با تعریض به اتفاقات منجر به راه‌اندازی و انحلال فرقه دموکرات آذربایجان(حدفاصل شهریور ۲۴ تا آذر۲۵) ماجرای مردی جوان است که بعد از مرگ پدر به ملک پدری بازگشته!

“ضیافت” و “میراث” تنها عناوینی از کیمیایی نیستند که یادآور آثار بیضایی‌اند. مسعود کیمیایی در دولت اول اصلاحات فیلم “اعتراض” را ساخت که عنوان آن یادآور فیلمنامه “اعتراض یا چگونه چرخ ایستاد”بیضایی بود.

“اعتراض”کیمیایی ازجمله فیلم‌های پسادوم خردادی بود که می‌کوشید ارتباطی ایجاد کند میان قهرمان چاقوبه دست کیمیایی با اعتراضات دانشجویی دوران اصلاحات.

“اعتراض…”بیضایی که در اواسط دهه هفتاد نگاشته شد مروری است بر سه روز زهرآگین از زندگی آذر شیوا بازیگر مطرح سینمای پیش از انقلاب؛ روزهایی در میانه آذر ۱۳۴۹ خورشیدی که آذر شیوا به ناگاه در اعتراض به سطحی‌نگری حاکم بر سینمای‌فارسی، به آدامس‌فروشی جلوی دانشگاه تهران روی آورد!!

فیلمسازی کیمیایی به یاد بیضایی؟؟
فیلمسازی کیمیایی به یاد بیضایی؟؟

بیضایی خودش چندین بار تلاش کرد “اعتراض…” را بسازد ولی هر بار با سد ممیزی مواجه شد و درنهایت فیلمنامه‌اش به طور کاملا اتفاقی به دست فیلمساز موفقی(!) می‌افتد که هرچند خود سابقه فعالیت در سینمای قبل از انقلاب را داشته ولی امثال آذر شیوا را با متلک “فاحشه‌های درباری” تحقیر کرده و همین فیلمساز موفق(!) است که تلاش می‌کند با خُردانگاری فیلمنامه بیضایی، مانع تولیدش شود.
بیضایی خودش در این باره در مجله فیلم نوشت: فیلمساز موفق در فیلمنامه من، پی تصویر خود می‌گشت و تندگویی غیرمنتظره یکی از دوستان مشترک، تکرار حرف او بود که امان از این فاحشه‌های درباری و حقوق‌بگیران معلوم‌الحال ساواک! موج تازه‌ای راه افتاده بود و می‌خواستند آن را خراب کنند و این بساط را علم کردند!!

بیضایی درنهایت نتوانست “اعتراض…” را بسازد ولی فیلمی با همین نام توسط کیمیایی ساخته شد. بیضایی در این باره نوشت: نگران بودند که ساخت “اعتراض…” در شأن من نیست و هیچ کس اجازه نداد شأنم را خودم تعیین کنم و این میان نام “اعتراض” پرید و سالها بعد سردر سینماهایی را به خود روشن کرد!!!

بیضایی مستقیما هویت فیلمساز موفق مدنظر خود را فاش نکرده ولی آنجا که از پرش نام “اعتراض” و قرارگیری در سردر سینماها می‌گوید یادآور فیلم کیمیایی است…

شب سمور، انتشاراتِ عکس معاصر، ۱۳۶۶
شب سمور، انتشاراتِ عکس معاصر، ۱۳۶۶

ورای اینها کیمیایی یک بار براساس فیلمنامه‌ای از بیضایی، فیلمی ساخت؛ فیلم “خط قرمز” که اقتباس از “شب سمور”بیضایی بود.

بعد از “خط قرمز”، “ضیافت” و “اعتراض” حالا کیمیایی رسیده به “میراث” که آینده مشخص خواهد کرد چقدر مرتبط است با فیلمنامه‌ای به همین نام از بیضایی؟




اعتراض نمایندگان مجلس به سریال تازه محمدرضا ورزی+عکس⇐چرا سطح قوم لر را تا حد واکس زدن تنزل داده‌اید؟

سینماروزان: تازه ترین سریال محمدرضا ورزی با نام «ستارخان» با حضور فردی نه چندان شناخته‌شده به عنوان تهیه کننده در حالی در دهه فجر روی آنتن رفت که کیفیت ساختاری پایین سریال موجب شد چنان که باید از سوی مخاطبان مورد توجه قرار نگیرد!

به گزارش سینماروزان اطلاع رسانی ضعیف این سریال که حتی یک سایت رسمی در فضای مجازی ندارد که مخاطبان بتوانند عکسهای با کیفیت بالا یا تیزرهای مربوط به آن را ببینند و بسنده کردن به یک صفحه اجتماعی با فالوئرهایی که فاصله ای بعید دارند با لایک کنندگان(!!) از دیگر ضعفهای این سریال بوده است.

حالا تعدادی از نمایندگان مجلس نیز در نامه ای به رئیس سازمان صداو سیما، با اعتراض به پخش سریال «ستارخان» آن را توهین به اقوام «لر» خواندند.

 این نمایندگان با توهین آمیز خواندن دیالوگهای این سریال، اینکه سهم قوم لر در مشروطه تا حد واکس زدن کفش تنزل داده شده را گستاخانه دانسته اند.

در انتهای نامه این نمایندگان خواستار عذرخواهی رسمی صداوسیما و برخورد قاطع با توهین کنندگان به قومیتها شده اند.

نامه اعتراضی نمایندگان مجلس درباره سریال «ستارخان»
نامه اعتراضی نمایندگان مجلس درباره سریال «ستارخان»



در روزنامه اصلاح‌طلب رخ داد⇐ایجاد ارتباط میان سریال «معمای شاه» و اعتراضات اخیر!!!

سینماروزان: اعتراضات اخیر کشور و بروز شعارهایی خاص در آن سبب ساز شده روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» در تحلیلی با عنوان «اگر سریال معمای شاه خوب بود» بکوشد با کنار هم قرار دادن ضعف کیفی سریال «معمای شاه» و قوت مستندهای تاریخ‌نگارانه شبکه های ماهواره‌ای، از نقش «معمای شاه» در بروز شعارهای خاص اعتراضی بگوید.

متن تحلیل «اعتماد» را بخوانید:

گفتنش كه فايده‌اي ندارد اما چه مي‌توان كرد؟ جام مي ‌و خون دل هر يك به كسي دادند. فعلا كه در دايره قسمت براي ما كاري جز خون دل خوردن تعريف نكرده‌اند. روزي كه نوشتيم «معماي شاه» حيف و مال بيت المال بود و قتلگاه ذوق و فرهنگ و هنر، نخستين واكنش سياست‌زدگان مدافع اين سريال شليك دشنام‌ها و تهمت‌هايي بود كه در اين سال‌ها سكه رايج بازار دين فروشي است. منتقدان را به حمايت از سلطنت طلبي متهم كردند و مدافعان آن سريال كذايي را در شمار مدافعان از ارزش‌هاي انقلاب نشاندند. همان روزهايي كه خواجگان در بند نقش ايوان به شاهكار خود فخر مي‌فروختند در آن سوي آب كساني بودند كه حقيقتا دل در مهر خاندان سلطنت داشتند.

اگرچه بودجه‌اي كه در اختيار آنان بود در مقابل ريخت و پاش‌هاي دوستان انقلابي ما هيچ و كم از هيچ بود اما ذره‌اي در وظايف ضدانقلابي خود كوتاهي نكردند. آنها نمي‌توانستند سريال‌هاي پر زرق و برق بسازند اما به قدر وسع خود كوشيدند و مستندهايي اگرچه كاملا يكسويه و جهت‌دار اما جذاب ساختند.

روزگار گذشت و گذشت تا اينكه حوادث چند روز گذشته پيش آمد. ناگهان در هياهوي اعتراضات شعارهايي در ستايش خاندان پهلوي شنيده شد. باور كردني نبود. طبق معمول عده‌اي اين شعارها را به شرق و غرب عالم نسبت دادند و خيال خودشان را راحت كردند. اما آنان كه عالم را صرفا از پشت شيشه كبود سياست نمي‌نگريستند حدس و گمان‌هاي ديگري داشتند.

ميوه «معماي شاه» و آن مستندها حالا رسيده بود. بچه‌هاي دهه هفتاد و شصت هيچ خاطره‌اي از «معماي شاه» نداشتند و جز آن تصنيف تيتراژ هيچ چيزي از آن سريال در خاطر نداشتند. اما همه آن مستندها را باور كرده بودند. شما مي‌توانيد بگوييد اين عده كه تو از آنها سخن مي‌گويي مشتي فريب خورده و مزدورند. من اما مي‌گويم اگر سريال «معماي شاه» كارش را به درستي انجام داده بود اوضاع از اساس طور ديگري بود.




مسعود کیمیایی در تازه‌ترین گفتگوی خود بیان کرد⇐یک نفر نیست بپرسد هنرمندان هزینه‌های زندگی خود را چطور تأمین می‌کنند!/دیگر میلی به اعتراض وجود ندارد!/ اینکه جامعه ما برای خنداندن تلاش می‌کند یعنی دچار یک تراژدی است/همچنان با ابراهیم گلستان، پرویز دوایی و آیدین آغداشلو زیبایی‌ها ادامه دارد!

سینماروزان: مسعود کیمیایی که بعد از مدتی کشمکش به زودی با تازه ترین فیلمش «قاتل اهلی» به سینماها می آید در تازه ترین گفتگویش که با خبرگزاری کار ایران «ایلنا» انجام شده کوشیده بیشتر از سینما درباره برخی از مسائل مبتلابه جامعه و از جمله بیکاری و اشتغال سخن گوید!

به گزارش سینماروزان در این گفتگو کیمیایی نقبی هم زده به اوضاع اقتصادی نامناسب بدنه جامعه هنری و به طرح معضل بی‌تفاوتی وامداران دولتی هنر نسبت به این مسأله پرداخته است.

پایان بندی گفتگوی تازه کیمیایی اما ذکر خیر ابراهیم گلستانی است که بعد از روایتی که کیمیایی از مرگ فروغ ارائه داده بود او را «چاخان» نامیده بود!! کیمیایی از حمل جسد بیجان فروغ به غسالخانه و سپس محرم شدن به او و شستشویش در غسالخانه خاطره سازی کرده بود و گلستان درباره‌ این حرف‌ها بیان داشته بود: «کیمیایی پسر خیلی خوبی است. خیلی هم چاخان است. گفته دیگر من چه‌ کار کنم.»

متن گفتگوی تازه کیمیایی را بخوانید:

شما اصلی‌ترین مشکل جامعه فرهنگی و سینمایی را چه می‌دانید؟

متاسفانه امروز میل به دانستگی و میل به آموختن کم شده است و زمانی که میل به دانستگی وجود نداشته باشد میلی به تعهد وجود ندارد و وقتی میلی به تعهد وجود نداشته باشد میل به اعتراض وجود ندارد. در حالی که انسان و هستی آدم با اعتراض معنا می‌شود. اعتراض همیشه معنای سیاسی ندارد و انسان می‌تواند به خودش نیز معترض باشد.

 دلیل میل نداشتن به اعتراض را در چه می‌دانید؟ 

بررسی این مسئله بسیار پیچیده است. آنچه از مسئله اعتراض مهم‌تر است نبودن میل به دانستگی است. متاسفانه در سال‌های اخیر میل به عام‌سازی گسترش پیدا کرده است و جامعه‌‌گردانان نیز در این میان نقش زیادی دارند. آنچه در این بحث مهم است اقتصاد است و اقتصاد در فرهنگ تاثیر زیادی دارد. گران‌ترین سهم اجتماعی؛ فرهنگ است و آنچه برای ما باقی می‌ماند فرهنگ است. این تاریخ هنر است که درباره عملکرد جریانات مختلف در طول سال‌ها حرف درست را می‌زند.

با این تعریف اگر به فرهنگ کم‌توجهی می‌شود یعنی دلیل اصلی‌اش مشکلات اقتصادی است؟

اقتصاد نقش مهمی دارد. وقتی کسی می‌خواهد کتاب بخواند یا به کنسرت برود مهم‌تر از آنکه به چه اثری علاقه دارد این مسئله مهم است که پول داشته باشد تا آن اثر را تهیه کند. امروز حتی یک دورهمی ساده نیز که درباره مسائل فرهنگی در آن گفت‌وگو شود نیاز به پول دارد و آداب فرهنگ؛ آداب گرانی است. ما هم اکنون در دوره سختی به سر می‌بریم. البته این سختی فقط برای نسل فعلی نیست و من در این شرایط نگران جدی دوستان عزیزم هستم زیرا این هنرمندان پدران سازنده سینما هستند. یک نفر نیست که سوال کند این هنرمندان هزینه‌های زندگی خود را چگونه تامین می‌کنند و زمانی که به وضعیت یک هنرمندی توجه می‌شود، چنان در بوق می‌کنند که آن کمک تبدیل می‌شود به یک شعار انسانی ولی سیاه.

در بیشتر فیلم‌های شما و به خصوص فیلم آخر اقتصاد مورد توجه بوده است اما بیشتر از اقتصاد بحث کار و بیکاری نشان داده شد. بیکاری چقدر در پایین آمدن فرهنگ تاثیر دارد؟

این مسئله در برخی از فیلم‌هایم وجود دارد به خصوص در «قاتل اهلی» که کاملاً پررنگ است. وقتی کار نباشد انسان وجود ندارد. انسان یعنی کار و این کار از دست تا فکر تعریف می‌شود. کار و کارگری فقط در کارخانه معنا پیدا نمی‌کند. از ۲۰ سال پیش تافلر به عنوان یک اندیشمند حتی کسانی که پشت کامپیو‌تر کار می‌کنند را کارگران جدید معرفی کرد. فقط شیوه عملشان تفاوت دارد ولی آنچه که تغییر نکرده موجودیت کار است امروز فشار بیکاری بیشتر روی کسانی است که در شهرستان‌ها و شهرهای حومه زندگی می‌کنند. وقتی کشاورزی نمی‌تواند به شغل اصلی خودش بپردازد مجبور می‌شود تمام زندگی خود را بفروشد تا پولی جمع کند و به شهر بیاید، یک دستگاه پراید بخرد و در یکی از این شرکت‌های حمل و نقل مسافر مانند اسنپ کار کند و به دنبال آن خانواده خود را نیز به شهرهای بزرگ می‌آورد و از صبح تا شب کار می‌کند تا تنها چیزی که به دست می‌آورد؛ نان باشد و هیچ ارزش اضافه‌ای پیدا نمی‌کند و حتی در تولید نیز سهمی برای او درنظر نگرفته‌اند. تمامی این افراد وقتی جمع می‌شوند تبدیل به حاشیه می‌شوند.

اقتصاد صحیح این است که حاشیه‌نشینی را کم کند و تازه این حاشیه‌نشینی اول مشکلات است زیرا فرد حاشیه‌نشین ابتدا یک تکه زمین می‌خواهد تا خانه داشته باشد بعد در کنار خانه برق، تلفن، آب، اتوبوس و امکانات دیگر می‌خواهد وقتی این امکانات که اولین حقوق شهروندی است نباشد، اعتراض از همین جا شروع می‌شود و حاشیه را تبدیل به متن می‌کند و تبدیل به جبهه نارضایتی و حتی ندانستگی می‌کند. یک وابستگی اصولی بین کف پیاده‌رو، بیکاری و کارگر وجود دارد.

راه‌حل چیست؟ آیا باید از حضور حاشیه‌ها در متن جلوگیری کرد؟

می‌توان از نشت و نشر حاشیه به متن جلوگیری کرد اما نه به شکل پانسمان بلکه با یک درمان علمی و باید مشکل کار را حل کرد زیرا کار رگ‌های اصلی جامعه را تغذیه می‌کند و داربست هستی‌ساز جامعه است و این مسئله کاملاً روشن است. باید امروز بپرسیم که چه اشکالی به وجود می‌آید که کارسازان تبدیل به کارخوران می‌شوند. مشکلات اقتصادی کاملاً روی میل مخاطبان به فرهنگ نیز تاثیر می‌گذارد.

با این تعریف شما اگر مخاطبان به سمت فیلم‌های کمدی می‌روند درواقع آنها به دنبال فرار از مشکلات هستند؟

فیلم کمدی امروز در جامعه ما بسیار زیاد شده اما در اصل فیلم کمدی اثر ضعیفی نیست. بسیاری از آثار چاپلین و باستر کیتون آثار کمدی هستند که در تاریخ سینما ماندگار هستند ولی فیلم‌های کمدی امروز ما با آن‌ها فاصله دارد. به صورت کلی تلاش برای خنداندن یک تلاش تراژیک است و اینکه جامعه ما برای خنداندن تلاش می‌کند یعنی دچار یک تراژدی است و به دنبال آن است که با هر کیفیتی مخاطب را بخنداند اما ساخت فیلم اجتماعی سخت است و حرف اجتماعی زدن نیز سخت‌تر.

از گذشته کتاب، فیلم و محصولات فرهنگی به عنوان آثاری که تلاش در آگاهی‌سازی و روشنگری دارند یاد می‌شد اما به نظر می‌رسد در جهان فعلی خود این محصولات تبدیل به آثاری شدند که انگار بلاهت را ترویج می‌کنند. در این میان اقتصاد هم اگر وارد حوزه فرهنگ شده فقط به دنبال آن بوده تا از اعتبار فرهنگ برای دیده شدن بیشتر خودش استفاده کند.

عام‌سازی در فرهنگ زیاد شده و این مسئله بسیار مهم است، این عام‌سازی کاملاً برنامه‌ریزی شده و هدفمند است اگر تصور کنیم که عام‌سازی مانند رودخانه‌ای است که چاله‌های خود را پیدا می‌کند اشتباه است فرار از این عام‌سازی نیاز به بررسی تئوری‌هایی دارد که در درازمدت اجرایی می‌شود.

 نقش منتقدان و روزنامه‌نگاران در جلوگیری از عام‌سازی چیست؟

بسیار نقش مهمی دارد. امروز ما در تلویزیون مشاهده می‌کنیم یک فردی یک فیلمی را انکار می‌کند اما همزمان با حرف‌های دیگرش و گفتن عقیده‌اش تایید می‌کند. اینکه بگوییم فیلم خوبی نیست، نویسنده خوبی نیست یا کتاب خوبی نیست و کلاً انکار کردن کار راحتی است و با یک اشاره می‌توان انکار کرد. آنچه که سخت است و نیاز به اثبات دارد، دانستگی است و وقتی اثری را می‌خواهید تایید کنید باید آن را اثبات کنید و این اثبات دانستگی می‌خواهد. مثلاً منتقدی مانند پرویز دوایی با دانستگی به اثری نه می‌گفت و آن را نفی می‌کرد اما بسیاری از کسانی که امروز انکار می‌کنند می‌خواهند از این مسئله برای خود دکان درست کنند. یا آیدین آغداشلو از جمله انسان‌های دانسته‌ای است که بسیار زیبا با دانستگی سخن می‌گوید. آیدین آغداشلو هرگز مظلوم نبوده است؛ این افراشتگی او را کامل می‌کند. ابراهیم گلستان نیز برای من جایگاه مهمی دارد و خوشحالم که همچنان با ابراهیم گلستان، پرویز دوایی، آیدین آغداشلو زیبایی‌ها ادامه دارد.

 مردم عامی به عنوان مخاطب چقدر در این عام سازی مقصر هستند و آیا نباید خودشان نیز به دنبال مسائل جدی‌تری باشند؟

مردم هیچگاه گناهکار نیستند و لباس گناهکار به تن آن‌ها می‌کنند ولی بدنشان بدن گناهکاری نیست.




حسین فرحبخش بیان کرد⇐نمایندگانی که به «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» اعتراض کرده‌اند نماینده مردم نیستند/مخالفت یک فرد با یک اثر سینمایی به معنای مشکلات قانونی آن اثر نیست/برخی از افراد بدون تدقیق و توجه از فرمایشات رهبر معظم انقلاب استفاده می‌کنند

سینماروزان: حسین فرحبخش از جمله سینماگرانی است که در جریان توقیف فله ای فیلمها توسط حوزه هنری در دولت دهم دومین فیلمش در مقام کارگردان با نام «خصوصی» نه تنها از سوی حوزه هنری توقیف شد بلکه زودتر از حد تصور از پرده پایین کشیده شد با این حال اقبال به آن در شبکه خانگی فوق العاده بود.

به گزارش سینماروزان فرحبخش که سال گذشته یک درام ساختارگرا با نام «آب نبات چوبی» را به عنوان کارگردان روی پرده داشت و به زودی با اولین فیلم کمدیش در مقام کارگردان «پا تو کفش من نکن» به سینماها می آید در تازه ترین اظهارات خود برای روزنامه «شهروند» به نقد اتفافاتی پرداخته که اخیرا پیرامون دو فیلم «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» روی داده و مخالفت خود را با توقیف فیلمهای مجوزدار صراحتا بیان کرده است.

اظهارات حسین فرحبخش را بخوانید:

رفع توقیف فیلم‌های سینمای ایران اتفاق خوب و مبارکی است که هیچ انسان هنردوست و آگاهی نمی‌تواند از تحققش ابراز نارضایتی کند. شخص من با هر نوع توقیف سر سازگاری ندارم و معتقدم افرادی که دست به توقیف فیلم‌های سینمایی می‌زنند، افراد مریضی هستند.

نماینده‌های مجلسی هم که بابت نمایش فیلم‌های «اکسیدان» و «مادر قلب اتمی» به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتراض کرده‌اند، از نظر من نماینده‌های مردم نیستند، چون هم دارند در کاری دخالت می‌کنند که اصلا به آنها مربوط نیست و هم درعین‌ حال دارند سینمای ایران را به تشنج می‌کشانند. توقیف اصلا معنا ندارد. البته ممکن است برخی فیلم‌ها اصلاحاتی داشته باشند اما رفتارهایی از این دست دارد شناخت فیلمسازان از انقلاب اسلامی را زیر سوال می‌برد.

این درحالی است که از نگاه من فیلمسازان ایرانی بعد از ٤٠سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد، چارچوب‌ها را می‌شناسند. مسأله اصلی آن است که خوشبختانه رفتار مدیران ارشاد هم نشان داده به مخالفت‌های شخصی توجهی نمی‌کنند. در توضیح این موضوع باید بپذیریم مخالفت یک فرد با یک اثر سینمایی به معنای مشکلات قانونی آن اثر نیست.

برخی از این افراد هم بدون تدقیق و توجه و با کوتاهی بسیار از فرمایشات رهبر معظم انقلاب استفاده می‌کنند. این درحالی است که این مسائل اصلا به نگاه دقیق فرهنگی رهبری در حوزه فرهنگ ارتباطی ندارد. از نگاه من وقتی شورایی در ارشاد هست که فیلم‌ها را می‌بیند و به آنها مجوز نمایش می‌دهد، دیگر هیچ‌کس حق اعتراض بر سر نمایش آن فیلم را ندارد.

البته که در نقد باز است اما نقد با رفتارهایی که اخیرا شاهدش بودیم، تفاوت بسیار دارد. این افراد باید دریابند که نگاه‌هایی از این دست به مقوله فرهنگ راه به جایی نمی‌برد و فقط آنها را در چشم مردم خوار خواهد کرد. در مورد رفع توقیف‌های صورت‌گرفته نمی‌توان منکر نقش مثبت و سازنده رئیس سازمان سینمایی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شد. فیلم‌های «زادبوم» و «پریناز» که اولی دو‌سال قبل و دومی یک‌سال قبل پروانه نمایش گرفته‌اند، امروز فرصت نمایش پیدا کرده‌اند و این نکته مثبت و امیدبخشی است.




یک روایت خواندنی از بهرام بیضایی درباره دیدار با فردین در میانه دهه هفتاد⇐ذکر معرفت و فروتنی فردین و البته فیلمنامه‌ای که برای بازگشت به سینمای فردین نوشته شده بود

سینماروزان: بهرام بیضایی آخرین بار 9 سال قبل با فیلم در فیلمی به نام “وقتی همه خوابیم” در جشنواره فجر حضور داشت؛ فیلمی که به صریح ترین شکل ممکن پشت پرده سینمای ایران را نقد کرده بود و همین نقد عریان و اشارات مستقیم فیلم به تهیه کننده نوپای پروژه ناتمام “لبه پرتگاه”بیضایی-و البته از شرکای راه اندازی دفتر پخشی که زودتر از حد تصور مافیایی قلمداد شد؟!- بود که نشست مطبوعاتی فیلم را دستخوش حاشیه کرد.

بیضایی در آن نشست، “وقتی همه خوابیم” را یکی از سه گانه ای دانست که با “لبه پرتگاه” و فیلمنامه ای دیگر به نام “اعتراض” کامل می شد؛ “لبه پرتگاه” درباره پاپوشی غریب است که برای یک بازیگر سینما دوخته میشود و البته به قدر کفایت نقد فضای پشت صحنه سینما را دارد. “اعتراض” درباره ماجرای اعتراض آذر شیوا بازیگر “سلطان قلبها” به فضای حاکم بر سینمایفارسی و روایت آدامس فروشی جلوی دانشگاهش در ابتدای دهه پنجاه است!

نگارش فیلمنامه “اعتراض” در میانه دهه هفتاد بیضایی را در مسیری قرار داد که بخواهد از فردین درباره آذر شیوا کسب اطلاعات کند. بیضایی درباره چگونگی دیدار با فردین در فیلم نوشت: منی که هرگز آذر شیوا را ندیده بودم وقتی گیج شخصیت واقعی زنی که بیصدا به ابتذال شغلش اعتراض کرده بود، درماندم، ناچار و با احتیاط زنگ زدم به کارگردان و همبازی چند فیلم او فردین که خیال نمیکردم جوابم را بدهد و پرسیدم آیا میداند کجا می توانم دو سه فیلمی از آذر شیوا پیدا کنم که چیزی از خود او هم در آن دیده شود؟ و او معرفت به خرج داد و همان فردا آمد و همه فیلمهای آذر شیوا را در جعبه های کوچکی که به آن ویدیو می گفتند برایم آورد.

بیضایی با تاکید بر منش شخصیتی فردین ادامه داد: فردینی که دیدم غیر از آن بود که روی پرده و یکی دو بار گذری در دفتر مشترکش با پخش کننده فیلم “رگبار” دیده بودم. واقعا لب نمی زد و صدای خودش بود؛ بی لحن جاهلی و آواز خواندن قرضی و چهچهه زدن ناهمخوان با لبها. کارگردان “سلطان قلبها” که سالها محبوب ترین فیلم چین و آسیای میانه بود و این همه فروتنی!

اما دیدار بیضایی با فردین به همین جا ختم نمیشود. به گزارش سینماروزان کمی بعدتر از دیدار اول و بعد از اتفاقات خرداد 76 و زمانی که بیضایی بعد از مدتها تلاش و دیدار حضوری با آذر شیوا در پاریس نتوانسته بود رضایت وی برای ساخت فیلمنامه “اعتراض” را بگیرد و البته مدیران سینمایی وقت هم به ساخت این فیلم علاقه ای نشان ندادند بیضایی به قصد بازپس دادن فیلمهایی که از فردین گرفته بود مجدد با او دیدار کرد.
بیضایی درباره این دیدار دوم نوشت: در تهران از فردین بخاطر لطفش تلفنی تشکر کردم. فیلمی ساخته نمی شد که به ویدیوها نیازی باشد. پرسیدم کی و کجا بیاورم؟ خودش آمد با همان مهربانی بار قبل. گفت از هر کدام دو نسخه داشتم و این نسخه ها مال شماست! میخواست بداند چی شد اعتراض؟ به ساختش امیدی هست؟ میخواست بداند فضا واقعا فرقی کرده؟

بیضایی با اشاره به امید واهی فردین برای دریافت مجوز ادامه داد: فردین با همه خودداری از امید خودش گفت. فیلمنامه یی نوشته بود بر داستان “برصیصای عابد” آرزو داشت بسازد و خود متفاوت و ناشناخته اش را نشان دهد. خواست و وظیفه من بود که نگاهی به آن بیندازم. “برصیصای عابد”؛ باورم نبود بگذارند-چندان به مرگش نمانده بود!

اما برصیصا که بود؟ به گزارش سینماروزان برصیصا در روایات از عابدان بنی اسراییلی بود که بعد از ۷۰۰ سال عبادت خداوند ، تسلیم وسوسه‌های شیطان شد و ابتدا به زنی تجاوز کرد و پس از آگاهی از  بارداری او را به قتل رساند و سرانجام خدا را انکار کرد!




داریوش ارجمند: بسیار دوست دارم نظرات مسعود فراستی را بشنوم/”مختار” را قبول ندارم چون شخصیت سالمی نبوده!/تمام سینمای ایران جمع شدند تا من در “اعتراض” بازی نکنم/در منفی‌ترین نقشی که تاکنون بهرام بیضایی نوشته بازی کردم

سینماروزان: داریوش ارجمند بازیگری که بیش از هر چیز به واسطه ایفای نقش “مالک اشتر” سریال “امام علی(ع)” شناخته می شود شب گذشته 23 مهرماه با حضور در برنامه “هفت” نکات جالبی را درباره کارنامه بازیگری خود بیان کرد.

به گزارش سینماروزان  ارجمند با اشاره به سری سوم برنامه «هفت» گفت: «هفت» از معدود برنامه هایی است که تا این موقع شب بیدار می مانم تا آن را ببینم و بسیار دوست دارم نظریات مسعود فراستی را بشنوم.

وی با بیان آنکه من 4 سال در مشهد شاگرد دکتر شریعتی بودم، افزود: من به همراه همسرم شاگرد اول کلاس های این استاد بودیم. مادرم و دکتر شریعتی از نخستین کسانی بودند که به طور حرفه ای من را برای بازیگری ترغیب کردند.

فریدون جیرانی دستیار من در کارگردانی بود

این بازیگر پیشکسوت ادامه داد: با وجودی که تعصب بسیاری به تئاتر داشتم، با ورود سینما به ایران جذابیت های این حوزه ما را به خود جذب کرد. اولین فیلم خود را با خرید یک دوربین 8 میلیمتری با وام، به نام «هیس» ساختم و جریان سینمای آزاد مشهد را راه اندختیم. فریدون جیرانی آنجا بود و دستیار من در کارگردانی بود. سینمای آزاد، پدر سینمای امروز است و بچه های خوبی از این گروه بیرون آمدند. نظیر مهدی صباغ زاده ولی بهترین شان فریدون جیرانی است! من وقتی از پاریس برگشتم، جیرانی مرا حیرت زده کرد. هرچند دو فیلم اول جیرانی بد بود و او دیر اوج گرفت.

وی ادامه داد: صحنه تئاتر مثل پل صراط می ماند برای یک بازیگر! تا زمانی که از این پل عبور نکند نمی تواند به سینما برسد.

شهرهای مذهبی همیشه در هنر پیشرو بوده اند

ارجمند درخصوص آنکه چرا مشهد با این پشتوانه سینمایی تاکنون وارد حوزه جدی تولید فیلم سینمایی نشده است، گفت: مرکزیت تهران همه استعدادها را بلعید! من وقتی تهران آمدم، اداره ارشاد تهران سالن برای تمرین تئاتر ما نداشت. اما ما در مشهد سالن بزرگی برای این کار داشتیم. عجیب است که شهرهای مذهبی همیشه در هنر پیشرو بوده اند! مثلا بااستعدادترین افراد را در قم می دیدید!

همه سینما جمع شدند تا «اعتراض» را بازی نکنم!

بازیگر نقش «مالک اشتر»، درخصوص مافیای بازیگری در سینمای ایران اظهار داشت: اولین کلاس بازیگری تهران، کلاس من بود. اما همان ابتدای دوره با شاگردانم طی می کنم که بنده کسی را به جایی معرفی نمی کنم! بلعکسش نیز نبوده، یعنی کسی را از بازی در جایی ممنوع کنم! ابدا. هرکسی به هر جایی بخواهد برسد باید خود تلاش کند.

ارجمند درخصوص بایکوت خود در سینما افزود: من آدم متوکلی هستم! اصلا برایم مهم نیست. تمام این سینما جمع شدند تا من در “اعتراض” بازی نکنم. من معتقد بودم بر سر هر خوان بنشستم، خدا رزاق بود. معتقدم سینما مثل سایه است. اگر به دنباش بروی، از تو فرار می کند اما اگر راه خودت را بروی، دنبالت می آیند.

کسانی که به دنبال حذف من بودند امروز کجایند؟

وی ادامه داد: کسانی که به دنبال حذف من بودند، امروز کجا هستند؟ بیایند با هم به میان مردم برویم، ببینم چه کسی در قلب مردم جای دارد! من افتخارم این است که نوکر مردمم و به بیان حضرت علی (ع) از روی شانه خود مردم را نگاه نمی کنم! تا زمانی که سینمای این کشور انقدر کوچک است این تنگ نظری ها وجود دارد.

آرزویم بازی در نقش حضرت ابالفضل (ع) بود

این بازیگر ادامه داد: آروزیم بود نقش حضرت ابالفضل (ع) را بازی کنم، چون اعتقاد دارم کسی نیست به اندازه من این مرد عزیز را بشناسد. من با این آقا بزرگ شدم. اما از من گذشت و دیگر نمی توانم بازی کنم. خیلی ها از من می پرسند که در زمان نقش مالک را چگونه بازی کردی که می گویم واقعا به خاطر نمی آورم در آن زمان چه کار می کردم. آن زمان فکر می کردم در دکور جنگ صفین حضرت علی(ع) مرا می بینم.

“مختار” را کلا قبول ندارم چون شخصیت سالمی نبود

ارجمند با اشاره به نپذیرفتن بازی در سریال “مختارنامه” گفت: من شخصیت مختار را کلا قبول ندارم و به همین دلیل، بازی در این سریال را قبول نکردم. مختار شخصیت سالمی در مذهب تشیع نبوده است.

وی با اشاره به اهمیت نقش های یک بازیگر ادامه داد: من اعتقاد دارم هنرپیشه با انتخاب نقش جایگاه خود را در جامعه تعیین می کند. برای همین هیچگاه حاضر نشدم نقش منفی بی خاصیتی را بازی کنم. اگر نقش منفی بازی کردم در جهت خدمت به جامعه بوده است. من در منفی ترین نقشی که تاکنون بهرام بیضایی نوشته بود بازی کردم.

برای فیلم ساختن به سینما آمدم، نه بازیگری!

ارجمند درخصوص کارگردانی در سینما نیز بیان داشت: یک روز سناریویی به وزارت ارشاد پیش آقای جواد فریدزاده بردم. بعد از بازی در فیلم «ناخدا خورشید» دیگر قصد نداشتم فیلم بازی کنم. اما او به من گفت تو برای جمهوری اسلامی فقط باید بازی کنی! نباید بروی فیلمساز شوی یا خوانندگی کنی! اما من واقعا برای ساختن فیلم آمدم نه بازی کردن! و امیدوارم تا پایان عمرم بالاخره فیلم بسازم.

این بازیگر ادامه داد: پسرم در مدرسه سینمایی لندن در انگلیس درس می خواند. او می گفت سر کلاس های ما یک ساعت راجع به «ناخدا خورشید»، ناصر تقوایی و بازی من در این فیلم حرف زدند.

وی درباره سرنوشت فیلم «پیرمرد و دریا» تقوایی نیز گفت: دیگر شرایط برای ساخت این فیلم برای او سخت شد. او «ناخدا خورشید» را زمانی ساخت که بعد از آن سخت گیری ها، فنر فشرده ای شده بود و می ساخت اثبات کند که می تواند بسازد. تقوایی در سینمای ایران یک استثنا است. او باید ادیب، حقوقدان و … می شد




رییس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان⇐مردم نطنز برای تفریح باید بروند جن ببینند؟/ تفریح دیگر مردم ممکن است این باشد که بروند پای بساط!!/ ۳ میلیارد بودجه به تولید آثار هنر و تجربه اختصاص داده شده؛ این آثار در مجموع باید ۹ میلیارد بفروشند تا هزینۀ تولید را برگردانند/ترکیه در همسایگی ما ۳هزار سالن سینما دارد و ما فقط ۵۰ سالن استاندارد داریم/بین‌الملل فارابی و سازمان سینمایی به جای یافتن سرمایه‌گذاران خارجی برای تولید مشترک، بیشتر به دنبال جشنواره‌هایی هستند که در آنها بهشان خوش بگذرد/داشتن آکادمی سینما{مدرسه عالی سینما} دردی را دوا نمی‌کند چون افرادی که در آن تدریس می‌کنند همان‌ تئوری‌های منسوخ را آموزش می‌دهند

سینماژورنال: سیدضیاء هاشمی که چندی قبل مجددا به عنوان رییس جامعه صنفی تهیه کنندگان سینما انتخاب شد بعد از تولید “زمهریر” در سال 88 فیلم دیگری را تولید نکرده است و بیشتر درگیر فعالیتهای صنفی بوده است.

به گزارش سینماژورنال این تهیه کننده و فعال صنفی که سابقه تولید آثاری چون “عروس”، “روز شیطان” و “اعتراض” را در کارنامه دارد به تازگی در گفتگویی تفصیلی با سایت رسمی جامعه صنفی تهیه کنندگان سعی کرده پاره ای دیدگاههایش را درباره اوضاع سینمای ایران در سالی که گذشت و چشم انداز آن در سال آینده اعلام کند.

سینماژورنال متن کامل گفتگوی سیدضیاء هاشمی را ارائه می دهد:

وضعیت سینمای ایران در سالی که گذشت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

ما سال ۹۳ را با مجموع فروش حدود ۳۵ میلیارد تومان تمام کردیم اما امسال مجموع فروش از ۷۴ میلیارد تومان عبور کرده و می‌شود گفت که به لحاظ اقتصادی سال خوبی برای سینمای ایران بوده. این اتفاق توسط جریان خاصی رخ نداده بلکه به طور معمول در دوره‌ها و زمان‌هایی، تغییراتی به وجود می‌آید و خیلی پارامترها در کنار هم قرار می‌گیرند و این ارقام را به وجود می‌آورند. می‌توان انتظار این را هم داشت که اگر به لحاظ اقتصادی اتفاق خاصی برای کشور نیفتد، فروش در سال بعد حدود بیست سی درصد رشد کند. یعنی این تصور را داریم که فروش بالای ۱۰۰ میلیارد را به راحتی داشته باشیم. این طبیعی است چون ما رشد ۲۰-۳۰ درصدی در جامعه می‌بینیم و ضمن اینکه درصدی هم قیمت بلیط‌ها افزایش می‌یابد.

البته نسبت به سال گذشته با افزایش حدود ۵ میلیونی تعداد مخاطبان سینمای ایران هم روبرو بودیم.

تعداد مخاطبان ما آن‌طور که باید افزایش جدی پیدا نکرده. اگر این اتفاق را نسبت به دهۀ چهل در نظر بگیریم که جمعیت تهران حدود دو میلیون نفر بوده و فیلم‌های «قیصر» و «گنج قارون» مخاطب میلیونی داشتند، نمی‌توانیم ادعا کنیم که در حال حاضر مخاطبان زیادی داریم.

 

برای بعد از انقلاب هم اخیراً روزنامۀ سینما یک آمار از هفتاد و یک فیلم پرمخاطب سینما منتشر کرد و جالب اینکه تعداد مخاطبان این فیلم‌ها حداقل دو میلیون نفر بوده.

بله و اواخر دهۀ شصت و اوایل دهۀ هفتاد، برای یک فیلم، فقط در تهران مخاطب بالای دو میلیون نفر داشتیم. آن هم با وجود بسته بودن فضای آن دوران و محدودیت‌هایی که سینماها داشتند. خب الان دیگر آن محدودیت‌ها وجود ندارد و فضای بازتری را شاهد هستیم.

 

بپردازیم به آمار منتشر شده در روزنامۀ سینما. نکتۀ جالبی که در آن آمار دیدم، مخاطب ۸.۶ میلیونی فیلم «عقاب‌ها» بود. این در حالی است که آمار کل فروش سینماهای ایران در سال جاری حدود ۱۲ میلیون نفر است. به نظر شما چرا زمانی یک فیلم چنین جماعت عظیمی را به سالن‌های سینما می‌کشاند و امروزه ۵۸ فیلم روی هم رفته ۱۲ میلیون نفر را؟

دلایل زیادی وجود دارد. همین ۱۲ میلیون هم به نظرم خوب است. اضافه شدن پردیس سینمایی کورش، پردیس زندگی، پردیس آزادی و همچنین پردیس ملت بود که افزایش مخاطبان در سال‌های اخیر را رقم زد. قبل از ساخته شدن این پردیس‌ها واقعاً وضعیت اسف‌باری داشتیم.

 

به نظرم پردیس ساختن به تنهایی بحران مخاطب را رفع نمی‌کند. بیشتر تولیدات سینمای ایران در سال‌های اخیر فاقد کیفیت لازم برای جذب مخاطب عام هستند و به همین دلیل مخاطبان را از سالن‌های سینما گریزان می‌کنند.

الان بحث من سالن است. سالن نمایش خودش مخاطب جذب می‌کند. حتی فیلم‌های ضعیف در پردیس‌ کورش یا پردیس آزادی هم دارای مخاطب خاص خود هستند. به نظرم همین پردیس‌ها زمینه‌ساز شدند تا بخشی از مخاطبان خاموش دوباره با سینمای ایران آشتی کنند. ما به طور بالقوه دارای بیست میلیون سینمارو هستیم و اگر برای آن‌ها سالن سینمای مناسب به اندازۀ کافی داشته باشیم، تعداد مخاطبان سینمای ایران افزایش چشمگیری می‌یابد. لذا کمبود سالن‌های استاندارد باعث شده تا تعداد قابل توجهی از مخاطبان را از دست بدهیم.

 

…و کیفیت فیلم‌ها؟

بدیهی است که اگر کیفیت فیلم‌های ما بهتر از این شود، قطعاً در سالن‌های غیراستاندارد هم می‌توانیم فروش خوبی داشته باشیم. ما ضعف کیفیت را به طور کلی داریم که از چند جنبه قابل بررسی است و به طور تیتروار به آن‌ها اشاره می‌کنم: یکی بحث مضمون است. مضمون‌هایی که فیلمسازان ما انتخاب می‌کنند موضوع روز نیستند و جذابیتی برای جامعه ندارند. دیگری ساخته شدن فیلم‌های رئالیستی است که به نظرم برای سینمای ایران سم مهلکی است. اینکه هر فیلمنامه‌نویس و هر کارگردانی تصور کند که آنچه در اجتماع می‌بیند را باید به فیلم سینمایی تبدیل کند، نتیجه‌اش تولید آثاری می‌شود که از تخیل و رویاپردازی دور هستند. سینما نیاز به رویا دارد.

مثل آثار هالیوودی.

سینمای ایران این توان را ندارد که آثار بیگ پروداکشن به سبک هالیوودی تولید کند اما می‌تواند در زمینۀ قصه حرفی برای گفتن داشته باشد. سینمای ما باید به سمت قصه‌گویی و رویاپردازی برود. مخاطب در همه جای دنیا از این نوع سینما استقبال می‌کند. اما متأسفانه فیلمنامه‌نویسان ما رویاپرداز نیستند و انگار هرگونه رویاپردازی در آن‌ها سرکوب شده.

 

به نظر من تعداد قابل توجهی از فیلمنامه‌نویسان ایرانی افرادی هستند فاقد هرگونه خلاقیت و قریحۀ قصه‌گویی.

من هم می‌‌خواهم بگویم که این‌ها احتمالاً دارای رویا نیستند. به نظر من هم با تکنیک‌های فیلمنامه‌نویسی چندان آشنا نیستند و استعداد قصه‌گویی هم ندارند. به همین خاطر است که به سمت رئالیسم می‌روند. اگرچه سینمای رئالیستی در اروپا می‌تواند جذابیت‌هایی داشته باشد، اما میزان استقبال مخاطبان ایرانی از چنین آثاری نشان داده که این فیلم‌ها آن‌قدر برای مخاطب عام جذابیت ندارند که بخش عمدۀ تولید سالانۀ سینمای ایران را به خود اختصاص دهند. فیلم‌های رئالیستی به لحاظ اقتصادی برای سینمای ایران سم مهلک هستند.

 

نکتۀ دیگری هم هست و آن اینکه فیلمسازان اروپایی بلدند چطور فیلم‌های رئالیستی بسازند ولی در سینمای ایران صرفاً دارند ادای فیلمسازان اروپایی را درمی‌آورند و کاملاَ مشخص است که در پس چنین تقلیدهای ناآگاهانه و بعضاً ناشیانه هیچ اندیشه‌ای به چشم نمی‌خورد. با این حال، چنین فیلم‌هایی در خود اروپا هم مخاطبی ندارند و اگر فروش فیلم‌ها در کشورهای اروپایی را دنبال کنید، می‌بینید که آنجا هم فیلم‌های هالیوودی پرطرفدارترند.

این فیلم‌ها در واقع به طور محدودی عرضه می‌شوند و اصلا توان رقابت با فیلم‌های هالیوودی را ندارند. در گوشه‌ای حضور دارند و یک جورهایی شبیه به همین فیلم‌های «هنر و تجربه» خودمان هستند. هیچ خاصیتی ندارند.

 

سیدضیاء هاشمی
سیدضیاء هاشمی

در گروه «هنر و تجربه» هم سال گذشته نزدیک هفتاد فیلم اکران شد و روی‌هم‌رفته فقط ۳۶ هزار نفر را به سالن‌های سینما کشاند!

هنر و تجربه واقعا مخاطبی ندارد. این نوع سینما بیشتر به شوخی شبیه است. آماری هم که در این زمینه منتشر شده نشان می‌دهد که بخش عمدۀ فروش کل این گروه متعلق به سه چهار فیلم است.

 

حالا برای تولید این آثار چقدر هزینه صرف شده؟

سه میلیارد بودجه به تولید آثار هنر و تجربه اختصاص داده شده و این آثار در مجموع باید نه میلیارد بفروشند تا هزینۀ تولید را برگردانند.

 

با این اوصاف، تولید چنین فیلم‌هایی چیزی جز اتلاف بیت‌المال و خیانت به ملت نیست. آخر بر اساس کدام عقل سلیم باید برای مخاطب ۳۶۰۰۰ نفری ۷۰ فیلم در سال تولید و یا اکران شود؟

تولید چنین فیلم‌هایی اگرچه به نظرم غلط است اما باعث می‌شود که عده‌ای از سینماگران بیکار نمانند. مثل چاه کندن در یزد است. چاه می‌کنند و به آب نمی‌رسند ولی چاه‌کن‌ها به نان و نوا می‌رسند. یا دوستی تعریف می‌کرد که در شهری در استان کرمانشاه هتلی ساخته بودند. صاحب هتل بعد از سه سال که دید هتل هیچ رونقی ندارد دستور داد آن را خراب کنند و هتل را از نو بسازند. شغل این‌طوری به وجود می‌آید. این مصداق بارز «هنر و تجربه» است!

 

نظرتان راجع به فیلم‌هایی که با جنجال رسانه‌ای و مواردی از این قبیل مطرح می‌شوند و مخاطب برای تماشایشان کنجکاو می‌شود چیست؟

این نوع فیلم‌ها به این دلیل مطرح می‌شوند که به جاهای ممنوعه ورود می‌کنند. وگرنه آن‌ها هم جذابیتی ندارند. بخشی از این فیلم‌ها، که نمی‌خواهم اسم‌شان را بیاورم، استانداردهای لازم را ندارند. اما مردم به خاطر نبود فیلم جذاب به این‌ها مراجعه می‌کنند. باز خدا را شکر که بعضی از این فیلم‌ها فروش هفت ـ هشت میلیاردی کرده‌‌اند. سینماگران ما توان این را دارند که خیلی بهتر به چنین مضمون‌هایی بپردازند ولی یک نوع سانسور درونی باعث شده که آن‌ها از حداکثر توانایی‌ خود نتوانند بهره ببرند.

 

خب، اگر به مضمون‌های حاد نپردازند، فیلم‌های خنثی و بی‌خاصیتی می‌سازند که مثل آثار «هنر و تجربه» به سینمای کشور آسیب می‌رساند. چه اصراری هست که چنین فیلم‌هایی تولید شود؟

همان قضیۀ چاه کندن در یزد و هتل ساختن در کرمانشاه است. روزی یک سری سینماگر از این طریق درمی‌آید و برای مخاطب هیچ خاصیتی ندارد. پول از دولت یا نهادها می‌آید و به این‌ها می‌رسد تا فیلم بسازند. کسی هم این فیلم‌ها را تماشا نمی‌کند اما سازندگانشان به نان و نوایی می‌رسند. خودش یک حسن است!

 

یک بار کنجکاو شدم بدانم که آیا مخاطب ایرانی از گرایشات روز گیشۀ جهانی تبعیت می‌کند یا خیر. پس از مکاتبه با مسئولان تعدادی از این سایت‌ها، متوجه شدم که مخاطب ایرانی هم همان فیلم‌هایی را بیشتر دانلود می‌کند که در گیشۀ جهانی فروش بالایی دارند، خصوصاً دنباله‌ها. جالب است که شش فیلم از ده فیلم پرفروش تاریخ سینما هم دنباله هستند.

بله، این فیلم‌ها در خارج محبوبیت زیادی دارند اما برای اینکه سینمای ایران به سمت تولید چنین فیلم‌هایی برود باید فضاسازی کرد. این به نظرم کار دپارتمان فیلمنامه است که سینماگران ما را برای تولید چنین آثاری تشویق و حمایت کند.

قطعاً دپارتمان فیلمنامه در سال آینده دنباله‌سازی و توجه بیشتر به ژانرهای تریلر، فانتزی، ماجرایی ـ حادثه‌ای، انیمیشن و وحشت (ژانرهای محبوب گیشۀ جهانی) را در دستور کار خود قرار خواهد داد. اما معضلی که در سینمای ایران با آن مواجه هستیم این است که هرگاه ضرورت حرکت سینمای ایران به سمت تولید چنین فیلم‌هایی مطرح می‌شود، عده‌ای سینماگر و منتقد اظهار می‌کنند که هالیوود یا حتی بالیوود چنین آثاری را تولید می‌کنند و نیازی نیست که سینمای ما به سراغ چنین ژانرهایی برود، بلکه بهتر است تمرکز تولید ما روی درام‌های اجتماعی باشد. حال آنکه این درام‌های اجتماعی، صرف‌نظر از اینکه فیلم‌های مردۀ اکران ما راتشکیل می‌دهند، در اغلب موارد دنباله‌روی سینمای اروپا هستند. سؤال من این است که تقلید از فیلمسازان شکست‌خوردۀ اروپایی که آثارشان در قارۀ خودشان هم محبوبیت چندانی ندارد چه سودی به حال سینمای ایران دارد؟ چرا سینمای ما نباید به دنبال تقلید از آثار موفق در گیشۀ جهانی باشد؟

در واقع، ساخت این نوع فیلم‌ها نیازمند مطالعه، تحقیق و البته زحمت بسیار است. دوستان فیلمنامه‌نویس یا فیلمساز ما اگر آثار رئالیستی را ترجیح می‌دهند برای این است که نوشتن و تولید آن‌ها ساده بوده و نیاز به زحمت چندانی هم ندارد. از دور و برشان الهام می‌گیرند و فیلمنامه‌ای می‌نویسند و سپس آن را می‌سازند.

جالب اینجاست که مخاطب عام در همه جای دنیا برای فرار از همین «دور و بر» به سالن‌های سینما پناه می‌برد تا صنعت سرگرمی او را به سفری یکی دو ساعته به دنیایی به مراتب بهتر، جذاب‌تر و مهیج‌تر ببرد.

دقیقاً. به همین خاطر است که تأکید دارم رئالیسم آفت سینمای ایران است. سینما بدون مخاطب معنایی ندارد و اگر می‌خواهیم مخاطبان انبوه را به سالن‌های سینما بازگردانیم، سینمای ایران باید به سمت تولید فیلم در ژانرهای محبوب گیشۀ جهانی حرکت کند. این حرف که چون هالیوود و بالیوود آن تیپ فیلم‌ها را می‌سازند پس ما نباید بسازیم اساساً بی‌معنی است. همین فیلم‌های رئالیستی که به قول شما بخش عمدۀ آثار مردۀ سینمای ایران را تشکیل می‌دهند اصولاً تقلید از فیلمسازان هنری اروپا و کشورهای دیگر هستند. جالب است که زمانی در سینمای ایران تقلید از آثار تارکوفسکی و کیارستمی مد شد و امروزه تقلید از آثار اصغر فرهادی. مطرح کردن مسائلی چون بکر بودن ایده و تازگی فیلم و … به نظرم بیشتر یک شوخی است زیرا با توجه به قدمت صد و خرده‌ای سالۀ سینما و تعداد کشورهایی که در عرصۀ سینما فعال هستند، اصولاً فیلمی وجود ندارد که نظیرش قبلاً ساخته نشده باشد. حالا ما به دلیل محدودیت یا موارد دیگر به تمام تولیدات تاریخ سینما دسترسی نداریم و نمی‌توانیم به طور دقیق بگوییم فلان فیلم چند نمونۀ مشابه خارجی دارد. فیلم‌های پرفروش دنیا در سال‌های اخیر هم قبلاً مشابه‌شان ساخته شده. اما مخاطب عام به این قضیه توجهی ندارد و بیشتر به دنبال سرگرم شدن است. بنابراین، سینمای ایران باید به سمت تولید فیلم‌هایی همسو با گرایش مخاطب جهانی در گیشه حرکت کند تا چرخ اقتصادش تندتر بچرخد.

همین تقلید از آثار شکست‌خورده باعث شده که آسمان سینمای ایران این‌قدر کم ستاره شود و ستاره‌های فعلی سینمای ایران هم آن درخشش سابق را نداشته باشند.

بله. اکثر فیلم‌های ایرانی که در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند موضوع جذابی ندارند و در آن معدود مواردی هم که فیلمنامه‌ها دارای شخصیت‌های جذابی هستند، تهیه‌کنندگان و فیلمسازان این ریسک را نمی‌کنند که از بازیگر نه چندان مطرح استفاده کنند تا ستاره‌های جدیدی در سینمای ما ظهور کنند.

در هفتمین فیلم از سری «جنگ ستارگان» به جای قهرمان مرد، از قهرمان زن استفاده شد و فیلمساز نقش‌آفرینی آن را به بازیگری گمنام سپرد و او با درخشش در این فیلم به یکی از ستارگان نوظهور صنعت سینما تبدیل شد.

ما هم در گذشته این کار را کرده‌ایم. در فیلم‌ «عروس» که من تهیه‌کنندۀ آن بودم، نیکی کریمی وضعیت مشابهی داشت. در فیلم دیگرم، «شوکران»، هدیه تهرانی هنوز موقعیت خود را به عنوان ستارۀ سینما تثبیت نکرده بود ولی آنجا هم ریسک کردم و در هر دو بار این ریسک جواب داد و ستاره‌های جدیدی به سینمای ایران معرفی شدند. بنابراین، نه تنها فیلمنامه‌نویسان ما باید به سراغ موضوعات جذاب بروند و قهرمان‌های مرد یا زن خلق کنند، بلکه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان ما هم باید این ریسک را بکنند که ایفای این نقش‌ها را به بازیگرهای ناشناخته اما بسیار مستعد بسپارند تا سینمای ایران شاهد ظهور ستاره‌های جدیدی باشد.

 

با توجه به اوضاع کنونی سینمای ایران، افزایش کمّی تولیدات سالانۀ سینمای ایران را به صلاح می‌دانید؟

یکی از چیزهایی که امسال به شدت میان تهیه‌کنندگان مطرح است و در شورای عالی تهیه‌کنندگان طرح موضوع شده، این است که تولیدات را کنترل‌شده کنیم. با تعداد سالن نمایشی که داریم، ظرفیت تولید بیش از شصت فیلم در سال را نداریم. بیش از این یعنی آفت. اگر افرادی به دنبال ساختن فیلم‌های بیشتر هستند باید بروند به سمت سینمای خانگی و تله فیلم.

 

جذابیت برای مخاطب عام و تنوع ژانری را چه کسی کنترل می‌کند؟ همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردم، گیشه نشان می‌دهد که مخاطب عام علاقۀ چندانی به درام‌های اجتماعی ندارد.

ما نمی‌توانیم خیلی این قضیه را کنترل کنیم. به کشاورزی ما نگاه کنید. سال گذشته کمبود سیب‌زمینی داشتیم. امسال همۀ سیب‌زمینی‌ها را تبدیل به کود کردند چون روی دست‌شان مانده بود.

 

باز سیب‌زمینی اضافه به این درد می‌خورد که آن را به کود تبدیل کنند! آیا بهتر نیست که شورای عالی تهیه‌کنندگان به این قضیه ورود کند و مثلاً تصویب کند که از ۶۰ فیلمی که تهیه‌کنندگان در هر سال تولید می‌کنند، فقط نیمی از آن‌ها درام اجتماعی باشد؟

تقریباؐ شدنی است ولی از لحاظ قانونی نمی‌توان فشار ایجاد کرد. به توافق میان ما تهیه‌کنندگان بستگی دارد.

 

چون از نظر اقتصادی هم تولید درام‌های اجتماعی چندان توجیهی ندارد.

برای آن‌هایی که تولید می‌کنند، دارد! آن‌ها سودشان در تولید است.

 

اما اکران نوروزی. شورای صنفی نمایش فیلم‌های اکران نوروز را هم معرفی کرده. به نظرتان این ترکیب برای اکران نوروزی مناسب است؟

متأسفانه دخالت دولت در این انتخاب‌ها نقش داشته. دولت احساس کرده که باید دخالت کند و به نظرم در این زمینه اشتباه محض کرده. به هر حال چاره‌ای نیست و باید این را بپذیریم. با وجود دو فیلم کمدی «پنجاه کیلو آلبالو» و «من سالوادور نیستم» ترکیب فیلم‌های اکران نوروزی چندان هم بد نیست.

به نظرتان بهتر نبود تعداد فیلم‌های شاد و مفرح برای اکران نوروزی بیشتر از این دو مورد باشد؟ مثلاً نمی‌شد «بارکد» را هم به این دو فیلم اضافه کرد؟

تعداد فیلم‌های شاد و مفرح سینمای ایران زیاد نیست. فیلم‌هایی مثل «بارکد» را برای زمان‌های دیگر هم نیاز داریم. درست است که عید برای اکران موقع مناسبی است ولی باید توجه داشت که تعداد مخاطب ما محدود است و اگر تمام فیلم‌های مخاطب‌پسندمان را عید یا حتی در شش ماه اول سال اکران کنیم، از شهریور به بعد کفگیر سینمای‌مان ته دیگ می‌خورد و دیگر فیلم مناسبی برای مخاطب نداریم. بنابراین، باید یک تقسیم‌بندی مناسبی صورت بگیرد و به نظرم «بارکد»، برای اکران دوم عید یا حتی تابستان جذابیت بسیار زیادی دارد. یا برای مهرماه نیاز به فیلم‌های خوبی داریم.

 

بله و به نظرم فیلم‌هایی مثل «ابد و یک روز» برای اکران مهرماه و «بادیگارد» برای فصل تابستان مناسب‌تر بودند.

به هر حال خواستۀ تهیه‌کننده هم دخیل است. نمی‌توانیم آن‌ها را در نظر نگیریم. ما که دخالتی نداشتیم ولی اگر به فرض ما هم بودیم، باز هم درخواست این تهیه‌کننده‌ها و کارگردان‌ها این بود که فیلم‌هایشان در عید اکران شوند. قرار گرفتن «بادیگارد» در این فهرست هم به نظرم مناسب است و وجود یک فیلم اکشن استاندارد به ترکیب اکران نوروزی تنوع می‌بخشد. البته من هم اعتقاد دارم که اکران تابستانی برای این فیلم بیشتر جواب می‌دهد.

 

چرا این اکشن‌ها در سینمای ایران کم ساخته می‌شوند؟

خب، توانایی ساخت این اکشن‌ها را هر فیلمسازی ندارد. اکشن‌های پلیسی هم در سینمای ایران جواب نمی‌دهند.

 

اخیراً مصاحبه‌ای را از شما در سایت سینماپرس خواندم که در آن عنوان کرده بودید که دولت فعلی در توسعۀ زیرساخت‌های سینمای ضعیف عمل کرده است. می‌شود در این باره بیشتر توضیح بدهید؟

من اعتقاد دارم که جمهوری اسلامی در تمام دوره‌ها در حق سینما جفا کرده است. این بحثی بود که در مصاحبه با سینماپرس مطرح کردم اما آن‌ها فقط مواردی که علیه دولت آقای روحانی بود را کار کردند و بقیه را کنار گذاشتند. آنجا هم تأکید کردم که این مسئله اصلاً ربطی به دولت فعلی ندارد. دولت‌های آقای هاشمی، آقای خاتمی و آقای احمدی‌نژاد همگی نسبت به سینما جفا کردند و دولت‌های بعدی هم همین رویه را ادامه خواهند داد. ما فاقد زیرساخت‌های لازم برای توسعۀ سینما هستیم. اصل زیرساخت هم سالن است. همین کشور ترکیه که در همسایگی ما قرار دارد ۳۰۰۰ سالن سینما دارد و ما با این جمعیت، حداقل باید ۱۵۰۰ سالن را داشته باشیم. اما در حال حاضر ۳۰۰ سالن داریم که فقط ۵۰ تای آن‌ها استاندارد هستند و بیشتر فروش سینمای ایران مال آن سالن‌هاست. بنابراین، دولت، شهرداری‌ها و همۀ ارگان‌های ذی‌ربط در حق سینما جفا کردند. اگر من جای دولت بودم دستور می‌دادم همان‌طور که مسجد جدید می‌سازند، در کنارش سالن سینما هم بسازند. چون مسجدروها حتی اگر به مسجد هم دسترسی نداشته باشند، باز جایی را برای عبادت پیدا می‌کنند. ما باید به فکر جذب مردم عادی باشیم که اگر به سالن سینما دسترسی نداشته باشند، ممکن است به خاطر فقدان تفریح و سرگرمی، به انحراف و فساد کشیده شوند.

 

پس نقش معاونت سینمایی چیست؟

معاونت سینمایی برنامۀ خاصی را نمی‌تواند پیاده کند. دوره‌اش چهار سال است. سال اول و آخر که کار خاصی نمی‌تواند انجام بدهد و فقط دو سال می‌ماند که این مدت برای برنامه‌های زیربنایی کافی نیست. دولت که هشت سال روی کار است باید از همان سال اول برای کل این دوره برنامه‌ریزی کند و قطعاً فرصت لازم را برای کار دارد اما هیچ دولتی تا به حال این کار را نکرده است. الان سال سوم دولت آقای روحانی هم دارد تمام می‌شود و عملاً کاری برای سینما انجام نشده. در چهار سال دوم هم که دیگر زمانی برای این کار نمی‌ماند. اگر ما تهیه‌کنندگان همت کنیم، شاید قانونی از طریق مجلس تصویب بشود که مثلاً شهرداری‌ها را ملزم کند که اگر جایی برج یا مجتمع تجاری ساخته می‌شود، حتماً باید دارای سالن سینما هم باشد. شما هر جای کشور را نگاه کنید پر از این برج‌ها و مجتمع‌ها شده. حتی نقاط دورافتاده. من به بعضی از روستاها سفر کردم که دیگر از حالت روستا خارج شده و عملاً شکل شهر به خود گرفته‌اند اما فاقد سالن سینما هستند. باورکردنی نیست که شهرستان نطنز هم قبل از انقلاب و هم بعد از آن فاقد سالن سینما بوده. چرا؟ مردم نطنز برای تفریح باید بروند جن ببینند؟ خب معلوم است که می‌روند جن می‌بینند. در این زمینه شکی نباید داشته باشیم. تفریح دیگر مردم ممکن است این باشد که بروند پای بساط. به نظرم یک نهضت سالن‌سازی باید راه بیفتد و نه تنها در شهرهایی مثل نطنز، که در هرکدام از پارک‌های شهرهای بزرگ یک سالن سینما بسازند. منظورم سالن ارزان‌قیمت با ظرفیت ۲۰۰ نفر است نه از آن سالن‌های بزرگ و تجملی. اسم این طرح را هم می‌گذاریم «سینما پارک».

 

به نظرتان لازم است که قانونی تحت عنوان «صنعت سینما» در مجلس به تصویب برسد؟

به شدت. اصلاً صنعت سینما یکی از نکات مهمی است که اگر در مجلس تصویب شود که چه بهتر، وگرنه ما طرح را دنبال می‌کنیم تا مصوبۀ هیئت دولت را بگیریم. صنعتی شدن سینمای ایران واجب است و در این طرح توسعۀ زیرساخت‌ها از جمله سالن‌سازی مطرح می‌شود. آن موقع می‌توان حتی امام جمعه‌ها را هم قانع کرد که بخشی از وجوهاتشان را به سینما اختصاص دهند! این بحث را در شورای راهبردی سینمای ایران هم مطرح کردیم و قرار شد که در سال آینده برای تصویب آن در مجلس یا هیئت دولت اقدامات لازم صورت بگیرد.

 

یکی از راه‌های دیگر کمک به صنعت نوپای سینمای ایران می‌تواند این باشد که اسپانسرها به طور مثال معادل ۱۰ تا ۱۵ درصد بیش از مبلغی که برای تولید فیلم سینمایی هزینه می‌کنند مشمول تخفیف مالیاتی شوند.

اتفاقاً یکی از قوانین می‌تواند همین باشد. ان‌شاالله بعد از عید این در دستور کار شورای راهبردی قرار می‌گیرد تا بتوان از طریق هیئت دولت آن را به صورت یک مصوبه درآورد. اگر بتوان از طریق مجلس آن را به تصویب رساند که خیلی بهتر است. مثلاً این را هم می‌توان به تصویب رساند که دستگاه‌ها یک یا دو درصد از بودجۀ سالانۀ خود را صرف سینما کنند و این رقم از مالیات آن‌ها کم شود.

 

شما به چیزی به نام «فصل مردۀ اکران» اعتقاد دارید؟

نه. فصل مرده را ما به وجود می‌آوریم. سال‌ها عید برایمان مهم نبود. یادم می‌آید «شوکران» را که اکران کردیم، از روز اول تا چهاردهم فروش چندانی نکرد. البته پرستارها که اعتراض کردند فروش آن بالا رفت! اما این فروش بالا بعد از چهاردهم اتفاق افتاد. این دیگر به دولت ربطی ندارد. به پخش‌کننده‌ها هم نمی‌توان امیدی داشت. اما اگر ما تهیه‌کننده‌ها برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشیم، به همراه سینمادارها می‌توانیم همۀ فصل‌ها را زنده کنیم. ما داریم به سمتی می‌رویم که در آینده‌ای نه چندان دور شورای صنفی نمایش برچیده شود و تصمیم‌گیری‌ها به تهیه‌کننده‌ها و سینمادارها واگذار شود.

 

در همین روزهای میان جشنواره تا عید که طبق یک باور نادرست هیچ فیلمی نمی‌فروشد، امسال دو فیلم میلیاردی «من سالوادور نیستم» و «کوچه بی‌نام» را داشتیم.

ما در گذشته هم این کار را کرده بودیم. مثلاً آقای ساداتیان فیلم «دایره زنگی» را بیست و سوم اکران کرد و بعد از عید هم رفت و فروش مناسبی هم داشت. آقای سرتیپی هم اگر اشتباه نکنم «رسوایی ۱» را در این زمان اکران کرد و آن هم خوب فروخت. بنابراین، اگر فیلم خوب و جذاب برای نمایش داشته باشیم، چیزی به نام فصل مرده نداریم و در واقع، فیلم‌های مرده هستند که «فصل مردۀ اکران» را رقم می‌زنند. وگرنه سینما نمرده و مخاطب هم زنده است اما فیلم مرده در سینمای ایران فراوان داریم!

 

روزنامۀ سینما هم در آخرین شمارۀ‌ امسال خود آمار جالبی از این فیلم‌های مرده را داده. از ۵۸ فیلم اکران شدۀ امسال ۳۹ فیلم ضرر داده‌اند که در واقع، فهرست فیلم‌های مردۀ امسال را تشکیل می‌دهند.

به نظرم تعداد فیلم‌های ضررده نسبت به قبل کمتر بوده چون سینمای ما از لحاظ قاعده سینمای ورشکسته‌ای است. علتش هم دولتی بودن این سینماست. اگر دولت از تولید چنین فیلم‌هایی حمایت نکند، در آینده شاهد کاهش چشمگیر آن‌ها خواهیم بود. اینکه می‌گویم دولت، منظورم فقط دولت آقای روحانی نیست، بلکه دولت‌های نظام جمهوری اسلامی از ابتدا تا به امروز است که با دخالت‌های نابجا در امور سینما و با تزریق پول‌های بی‌حدوحساب وضعیتی را پدید آورده‌اند که سود برخی از فیلم‌های ایرانی عملاً در تولیدشان است. با توجه به این اوضاع، ۳۹ فیلم مرده رقم بسیار خوبی است. ما قبلاً بیش از این ضرر می‌دادیم. به همین دلیل بود که در ابتدای گفتگو عنوان کردم که سینمای ما سال خوبی را پشت سر گذاشته. الان تعداد فیلم‌های سودده به ۱۳-۱۴ مورد می‌رسد و ۶-۷ فیلم هم بازگشت سرمایه دارند که این آمار خوبی است.

اما سینمای آمریکا فیلم‌های سودده بیشتری دارد. حتی فیلم‌های مستقل آن هم به سودهای کلانی می‌رسند.

معادلات سینمای آمریکا که برای اکران جهانی فیلم تولید می‌کند، با معادلات سینمای ایران فرق می‌کند. ما چون مثل آن‌ها در سراسر جهان دارای مخاطب نیستیم، تمام تمرکزمان بر داخل است که سه حوزۀ اکران، تلویزیون و سینمای خانگی را داریم. اگر تلویزیون به قیمت مناسب همین فیلم‌های ضررده را بخرد، آن‌ها به بازگشت سرمایه می‌رسند. اما این اتفاق نمی‌افتد و لذا ما تلویزیون را عملاً نداریم. وضعیت سینمای خانگی هم که به خاطر قاچاق و شبکه‌های ماهواره‌ای چندان مساعد نیست و روی پولی که از این بخش نصیب فیلم‌های ایرانی می‌شود نباید زیاد حساب باز کرد. فقط اکران می‌ماند که آن هم به خاطر عدم زیرساخت‌های مناسب آن را هم نصفه و نیمه داریم. با این اوصاف، با شرایط بسیار خوبی روبرو بودیم و امید است که در آینده وضعیت سینما بهتر شود.

 

با این حال سینمای ما همچنان ورشکسته است.

قطعاً همین‌طور است چون ما ۱۰۰ میلیارد تومان هزینۀ تولید داشتیم، و این تازه بدون احتساب فیلم‌هایی مثل «محمد» است که بودجه‌های آنچنانی می‌گیرند. سینمای ما با آن هزینۀ تولید باید ۳۰۰ میلیارد تومان عایدی داشته باشد تا به سود برسد اما این رقم ۷۰ میلیارد تومان است. با این حال، این میزان فروش سینمای ورشکستۀ ما را نسبت به آینده امیدوارتر کرده.

 

اگر دولت برای تولید فیلم‌ها هزینه نکند و در عوض، این پول صرف توسعۀ زیرساخت‌ها، مثلا ساخت سالن‌های جدید و نوسازی سالن‌های فرسوده، شود بهتر نیست؟

قاعدتاً اگر دولت دست از تولید بردارد و در این بخش سرمایه‌گذاری کند، کیفیت تولیدات ایرانی افزایش می‌یابد. البته دولت دوست دارد به سینما کمک کند، ولی نوع کمک‌هایش اصلاً به نفع سینما نیست. دولت در واقع دارد ماهی در اختیار سینماگرها قرار می‌دهد در حالی که ابزارش را باید به سینماگرها بدهد و نحوۀ کار با آن را آموزش دهد. ابزار، تکنولوژی و تجربه چیزی است که سینمای ما به آن نیاز دارد. داشتن آکادمی سینما هم در این زمینه دردی را دوا نمی‌کند چون افرادی که در آن تدریس می‌کنند آموزش‌های روز را ندیده‌اند که بخواهند آن را منتقل کنند، همین‌ تئوری‌های منسوخی که با آن‌ها آشنا هستیم را آموزش می‌دهند که اصلاً به درد نمی‌خورد!

 

اما دخالت‌های بیرونی در امور سینما. حتماً مطلع هستید که فیلم «من سالوادور نیستم» چند روز قبل با اتفاق عجیبی روبرو شد و نیروهای اماکن به سردر سالن‌های نمایش‌دهندۀ این فیلم حمله کردند و گویا دلیل این حمله، جذابیت اکترس برزیلی آن بوده است. نظر شما راجع به این حمله چیست؟

رفتار اماکن متأسفانه رفتار اصولی‌ای نبود. قابل دفاع هم نیست. بالاخره یک نهاد نظامی است. احتمالاً یک نیروی سرخود احساس تکلیف کرده و عقیده داشته شرع مقدس اجازۀ این کار را به او داده. اما بعد به سرعت سروصداها خوابید. خیلی نمی‌توان گفت که یک برنامه‌ریزی قبلی وجود داشته تا از این طریق سینما را نابود کنند. به نظر ناآگاهی بوده. امیدواریم دیگر این اتفاق‌ها نیفتد. البته در جمهوری اسلامی این مسائل زیاد پیش می‌آید. حالا باز خدا را شکر که این یک نهاد قانونی بوده. خیلی مواقع گروه‌های خودسر و غیرقانونی این کارها را می‌کنند.

 

به نظر شما رییس سازمان سینمایی نباید در این مورد قاطعیت به خرج می‌داد؟

در واقع این بخشی از وظایف سازمان سینمایی است و احتمالاً این قضیه را پیگیری کرده‌اند و ما از آن بی‌اطلاعیم.

 

حالا موضوع حملۀ اماکن در شورای عالی تهیه‌کنندگان مورد بررسی قرار گرفت؟

بله. حملۀ اماکن در شورای عالی تهیه‌کنندگان طرح موضوع هم شد اما متأسفانه احساسی که ما نسبت به فیلم داشتیم، آن‌ها نداشتند. با وجود اینکه من این موضوع را مطرح کردم و خواستم که برخورد صورت بگیرد، الان خوشحالم که سایر اعضای شورای عالی چنین نکردند، چرا که ممکن بود توجهات معطوف به حملۀ اماکن شود و این کار غیرقانونی را نهادینه کند. اگر بی‌سروصدا از روی چنین مسائلی رد شویم بهتر است.

 

اخیرا یک نقل قول از آقای ایوبی خواندم که گفته بودند اولویت سازمان سینمایی در سال آینده تولید مشترک با کشورهای همسایه است. نظر شما در این باره چیست؟

ببینید، این اولویت همیشگی سینمای ما بوده. اما من هیچ‌وقت در این کار جدیت ندیدم. آقای ایوبی از کسانی است که به این کار علاقه‌مند است، بالاخره رایزن فرهنگی بوده و با این قضیه آشنایی بیشتری دارد اما بسته بودن سینمای ایران باعث می‌شود که ما کمتر بتوانیم به سمت تولیدات مشترک برویم. به هر حال، به نظرم این کار شدنی است ولی همت می‌خواهد. من خودم به عنوان رییس یک صنف آن‌قدر وقت ندارم که به چنین مواردی رسیدگی کنم، چه برسد به رییس سازمان سینمایی که با مسائل و پیچیدگی‌های بسیار بیشتری مواجه است. البته می‌توان گروهی را تشکیل داد که چنین موضوعی را پیگیری کند. متأسفانه عده‌ای در سینمای ما به دنبال این هستند که بروند در جشنواره‌های خارجی خوش بگذرانند و برای تولید مشترک جدیتی به خرج نمی‌دهند. ما با خیلی از کشورهای حاشیۀ خلیج‌فارس و همسایگانی چون ترکیه می‌توانیم تولیدات مشترک خوبی بسازیم. مثلاً همین «من سالوادور نیستم» با همکاری سینماگران کشوری ساخته شده که هیچ وجه مشترکی با ایران ندارد، اما فیلم موفقی است و خیلی خوب دارد می‌فروشد. همچنین فیلم «سلام بمبئی» که دارد در هند ساخته می‌شود. باید به این تولیدات توجه شود. حالا ما سعی داریم در صنف خودمان این کار را انجام دهیم. خوشبختانه قربان محمدپور به کمک ما نیازی نداشته اما اگر بتوان برای فیلمش کاری کرد، ما به شدت حمایتش می‌کنیم. خیلی هم نباید انتظار داشته باشیم که دولت به این فیلم‌ها کمک کند. اصلاً هرچه دولت از این فیلم‌ها فاصله بگیرد بهتر است.

 

خب وقتی به سمت تولید مشترک برویم می‌توان سرمایه‌گذار خارجی هم جذب کرد.

یقیناً. تولید مشترک به دلیل مسائل مالیاتی و … خیلی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خارجی جذابیت داشته باشد. متأسفانه روابط بین‌الملل فارابی و سازمان سینمایی به جای یافتن و جذب چنین سرمایه‌گذارانی، بیشتر به دنبال جشنواره‌هایی هستند که در آن بهشان خوش بگذرد. اگر صنف وارد این بخش شود اتفاق بهتری می‌افتد البته به شرطی که نمایندگان آن به دنبال جذب سرمایه‌گذار خارجی باشند و نه خوش گذراندن در جشنواره‌های خارجی.

 

سؤال آخر. آیا تغییرات سیاسی اخیر در کشور می‌تواند در سال آینده به رونق سینمای ایران کمک کند؟

قطعاؐ. با این یکدستی که در مجلس و دولت به وجود آمده، امیدوارم که فشار موجود بر سینما کمتر شود و اگر این اتفاق بیفتد، سینمای ایران توفیق بیشتری خواهد داشت




اعتراض غیرمتعارف ایرج طهماسب به عدم تولید نوروزی “کلاه قرمزی”+عکس

سینماژورنال: در حالی که با نبود سریال “پایتخت” این امیدواری وجود داشت مدیران رسانه ملی برای آن که بتوانند توجه مخاطبان را در ایام نوروز به سمت برنامه های خود جلب کنند با تولید سری جدید “کلاه قرمزی” موافقت کنند اما تولید “کلاه قرمزی95” انجام نشد.

به گزارش سینماژورنال اصلی ترین مشکل سرراه عدم تولید سری جدید “کلاه قرمزی” عدم توافق مالی میان تهیه کننده این کار و مقامات تلویزیون بود که در نهایت نیز به عدم تولید برنامه انجامید؛ عدم تولیدی که به ضرر رسانه ملی و مخاطبانی تمام شد که در همه این سالها این برنامه نوروزی را از دست نداده بودند.

ایرج طهماسب به تازگی تصویری اجتماعی از دکور به هم ریخته “کلاه قرمزی” را در صفحه اجتماعیش قرار داده است؛ تصویری که عبارت “بدون شرح” هم ضمیمه آن شده است.

این مطلب اجتماعی بیش از هر چیز نوعی اعتراض غیرمتعارف به عدم تولید نوروزی این برنامه را در ذهن متبادر می کند.

به گزارش سینماژورنال تولید مجموعه نوروزی کلاه قرمزی در حالی محقق نشد که طهماسب و همکار سالیانش حمید جبلی به دنبال تولید چهارمین نسخه سینمایی این اثر به نام “کلاه قرمزی و دوستان” هستند.

تصویر اجتماعی ایرج طهماسب
تصویر اجتماعی ایرج طهماسب



ستاره زن “سلطان قلبها” در كنار بهرام بيضايي⇐بهانه بهره‌جويي مجدد

سینماژورنال/حامد مظفری: محمد رحمانیان نویسنده و کارگردان ایرانی در سالهای اخیر توجه ویژه ای به آثار بهرام بیضایی نشان داده است و کوشیده مرتب مستقیم یا غیرمستقیم از آثار شناخته شده این چهره هنر نمایش ایران استفاده کند.

به گزارش سینماژورنال از بهمن 92 که رحمانیان براساس نمایش “آرش” بیضایی متنی به نام “آرش ساد” را برخوانی کرد تا “خاطرات هنرپیشه نقش دوم ” و “مجلس ضربت زدن” که هر دو در تیر93 به کارگردانی وی روخوانی شدند تا “روز واقعه” که مهر امسال روخوانی شد مدام علاقه رحمانیان به استفاده از آثار بیضایی را دیده ایم.

این علاقه اگر با اجرای این نمایش ها چنان که بیضایی می‌خواست همراه بود قطعا می‌توانست در حفظ میراث ادبی این مولف سینمای ایران اثر فراوان داشته باشد اما در شرایطی که در این اجراها بیشتر روخوانی آثار را می بینیم و نه اجرای نمایش به معنای واقعی، این استفاده مدام از آثار بیضایی چه معنایی دارد؟ و چرا رحمانیان به جای آثار بیضایی به سراغ متونی از نویسندگان کمتر شناخته شده برای روخوانی نمی‌رود؟

پاسخ را باید در یک چیز خلاصه کرد و آن هم اینکه مطمئنا با استفاده از نام بیضایی می‌توان مخاطبان بیشتری را به صحنه کشاند و شاید هم امکانات بیشتری را برای اجرا در اختیار گرفت!

“آدامس خوانی” برآمده از “اعتراض” و آدامس فروشی آن بازیگر زن

در یک مورد تازه رحمانیان از اواخر دی ماه امسال پرفورمنسی به نام “آدامس خوانی” را کارگردانی می‌کند؛ پرفورمنسی که نه تنها نامش که حتی بخشی از آن هم برگرفته از فیلمنامه “اعتراض” بیضایی است.

بیضایی سالها پیش و براساس سرگذشت واقعی آذر شیوا هنرپیشه پیش از انقلاب و بازیگر “سلطان قلبها”، فیلمنامه “اعتراض” را نوشت؛ آذر شیوا در سال ۱۳۵۰ و در اوج شهرت به دلیل ابتذال در سینمای ایران با هنرپیشگی خداحافظی کرد و برای اعتراض به در سایه قرار گرفتنش در چنین شرایطی مدتی مقابل سینما کاپری(بهمن) به آدامس فروشی اشتغال داشت و همین ماجرا سبب ساز نگارش “اعتراض” شد.

از “اعتراض” تا “لبه پرتگاه”، “فیلم در فیلم” و “وقتی همه خوابیم”

“اعتراض” در کنار “لبه پرتگاه”، “فیلم در فیلم” و “وقتی همه خوابیم” چهار اثری هستند که بیضایی درباره سینما نوشت. در این بین فقط “وقتی همه خوابیم” بود که فرصت تولید و بعدتر اکران پیدا کرد و سه فیلم دیگر در حد متن باقی ماندند.

تریلر “لبه پرتگاه” در برهه ای از زمان به تهیه‌کنندگی حمید اعتباریان وارد پیش تولید شد که تعارضات فکری این تهیه کننده با بیضایی به تعلیق تولید انجامید.

کمدی-جنایی “فیلم در فیلم” هم سالها پیش بنا بود با حضور تعدادی از بازیگران “ساعت خوش”(!) و تهیه‌کنندگی یک گروه فیلمسازی در ارومیه تولید شود که البته این اتفاق هم رخ نداد.

“اعتراض” اما از جمله فیلمنامه‌هایی بود که بیضایی از زمان نگارش آن تا آخرین سالهای حضورش در ایران به دنبال ساخت آن بود. آخرین بار نیز قبل از ورود به پیش تولید نافرجام “لبه پرتگاه” بیضایی در دیدار با آذر شیوا از وی درباره تمایلش برای بازی در “اعتراض” پرسید و این بازیگر زن هم چون علاقه‌ای به بازگشت به سینما نداشت، از حضور در این پروژه سرباز زد و نتیجه اینکه کار به تولید نرسید.

حالا رحمانیان در بخشی از پرفورمنس “آدامس خوانی” که اشاره مستقیم دارد به آدامس فروشی آذر شیوا به گرته برداری از “اعتراض” بیضایی پرداخته و البته با حضور همسرش مهتاب نصیرپور این بخش را اجرا خواهد کرد.

آذر شیوا
آذر شیوا در نمایی از “سلطان قلبها”

باز هم نام بیضایی عاریه گرفته شده؟

اما این گرته برداری تا چه حد وامدار متنی است که بیضایی نوشته؟ و آیا باز هم بیشتر از توجه به متن آثار، این توجه به نام بیضایی است که مورد تأکید قرار گرفته؟

اصلا مگر بیضایی “اعتراض” را برای فیلم ننوشت؟ پس چرا فیلمنامه در قالب پرفرمورنس عاریه گرفته می‌شود؟

گرته برداری از آثار بیضایی بدون آن که اصل آثار اجرا شده باشد چه معنایی دارد؟ مگر نه اینکه این تعدد اجرای اصل آثاری کالت چون “هملت” یا “باغ آلبالو” بوده که موجب اجرای برداشتهای متنوعتر از آنها شده است اما در مورد بیضایی در شرایطی که اصل اثر اجرا نشده، برداشتهای کسی دیگر مثل رحمانیان از این آثار چه معنایی دارد؟

آقای رحمانیان! چرا خودتان نمی‌نویسید؟

این سوال را هم می توان از رحمانیان پرسید که چرا دیگر خودش نمی‌نویسد؟ آیا چون رحمانیان هر سال مرتب درگیر اجرا یا روخوانی است وقت نوشتن ندارد؟ در تاریخ تئاتر ایران متن‎نویسهایی مانند محمد چرمشیر و اکبر رادی را داشتیم که تا سالها تئاترشهر را تغذیه می‌کردند و حالا این وظیفه امثال رحمانیان است که فرصتی را هم برای نوشتن بگذارند تا بر دامنه ادبیات نمایشی بیفزایند.

چرا به سراغ حضور آذر شیوا در بیمارستان حیوانات نرفتید؟

شاید رحمانیان بگوید این سرگذشت تراژیک آذر شیوا بوده که باعث شده به سراغ گرته برداری از “اعتراض” بیضایی برود اما در برابر این گفته هم می‌توان این برهان را بیان کرد که اگر مایل به بازخوانی سرگذشت این هنرپیشه قدیمی بوده‌اند چرا به سراغ زندگی سه دهه اخیر وی نرفتند.

آیا رحمانیان می داند آذر شیوا بعد از انقلاب به پاریس رفت و عضو انجمن مراقبت از حیوانات بود و سالها در یک بیمارستان حیوانات به کار مشغول بود؟

آیا نمادگرایی این وجه از شخصیت یک هنرپیشه ناراضی در توجه به حیوانات(!) در روزگار ما که هنرمندان مان بدجوری ژست حمایت از حیوانات گرفته اند برای نگارش یک متن ارژینال و اجرای پرفورمنس بار دراماتیک به‌روزتری نداشت؟

چطور می شود که بیضایی نمی‌توانست متن های خودش را اجرا کند و دیگران، می توانند؟

فارغ از اینها پرسشی هم پیش روی مدیران هنری است؛ چطور می‌شد بیضایی در تمام سالهایی که در ایران بود برای روی صحنه بردن هر کدام از آثارش ده‌ها مشکل داشت ولی روخوانی و گرته‎برداری از آثارش توسط چهره ای چون محمد رحمانیان بی کمترین اصطکاکی انجام می‌شود؟




آشتی کیمیایی با خواننده فیلم دوم خردادی‌اش+عکس

سینماژورنال: سیاسی ترین فیلمی که مسعود کیمیایی بعد از دوم خرداد 76 ساخت، فیلمی بود با نام “اعتراض” که برخی از اتفاقات داستانی آن کاملا متاثر از وقایع آن سالها بود.

به گزارش سینماژورنال در آن فیلم مانی رهنما خواننده پاپ که از جمله کشفیات بابک بیات بود هم به عنوان خواننده حضور داشت.

با این حال بروز برخی دلخوریها باعث شد رابطه مسعودكيميايی و مانی رهنما بعد از این فیلم قطع شود و این دو بیشتر از ده سال قهر باشند.

حالا امسال در یک اتفاق جالب این دو نفر ساعاتی قبل از تولد 75 سالگی کیمیایی با یکدیگر دیدار کرده و کدورتها را پاک کردند.

مسعود کیمیایی و مانی رهنما
مسعود کیمیایی و مانی رهنما در کنار اکبر معززی و بابک صحرایی



آهنگساز “قیصر”: آقای کیمیایی! از تجاوز به حقوق مادی من دست بردارید!

سینماژورنال: به دنبال انتشار خبر برگزاری کنسرت شب موسیقی فیلم مسعود کیمیایی، آهنگساز تعدادی از فیلم‌های این کارگردان نامدار سینما و از جمله “قیصر” و “گوزنها” خواستار توقف آنچه شد که «تجاوز به حقوق معنوی و مادی» آثار خود خوانده است.

به گزارش سینماژورنال در پی انتشار خبر برگزاری شب موسیقی کیمیایی، اسفندیار منفردزاده با ارسال نامه‌ای به “موسیقی ما” از دوست و همکار قدیمی‌اش «عاجزانه» درخواست کرد که این روند را متوقف کند.

منفردزاده یکی از اعضای دسته ۴ نفره مشهور تهران به همراه کیمیایی ، فرامرز قریبیان و احمدرضا احمدی بوده است و آهنگسازی کارهای مهم او را برعهده داشته است.

همچنین موسیقی آثار مهمی از فرهاد و فریدون فروغی را ساخته است.

متن نامه اسفندیار منفردزاده را در ادامه عیناً می‌خوانید:

از شما آقای رضا [بهزاد] عبدی و «استاد مسعود کیمیایی» عاجزانه -به‌درستی عاجزانه- استدعا دارم از تجاوز به حقوق معنوی-مادّی من یعنی اجرای موسیقی‌هایم، حتّا اگر برایتان منافعی در پی دارد، دست بردارید. زیرا من با شمایان همسو نبوده و نخواهم بود!

از موسیقی فیلم «سفر سنگ» تا امروز آثار بسیاری برای این برنامه وجود دارند که با اجازه از سازندگان آنها می‌توانند به‌کار آیند!

سپاس‌گزار از نشر این تقاضا. بدرود!

اسفندیار

یار بهار شیدایان

مهربانی کنید تا ناگزیر به تغییر گفتار نباشم!»

شب موسیقی کیمیایی

به گزارش سینماژورنال پیش از این مدیر موسسه فرهنگی هنری گلچین آوای شرق از برگزاری کنسرت شب موسیقی فیلم مسعود کیمیایی در تاریخ ۱۵ مردادماه در تالار وزارت کشور خبر داده بود.

در این اجرا موسیقی فیلم‌هایی چون “رئیس”، “حکم”، “جرم”، “متروپل”، “گروهبان”، “اعتراض”، “دندان مار”، “رضا موتوری”، ‌”داش‌آکل”، “قیصر” و… توسط ارکستر سمفونیک و به رهبری بهزاد عبدی اجرا می‌شود که در چند قطعه رضا یزدانی به عنوان خواننده میهمان ارکستر را همراهی می‌کند.